حق‌السعی چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

یک کارگر ماهانه پرداختی‌های مختلفی هم‌چون حقوق و دستمزد، حق عائله‌مندی، هزینه‌های مسکن و خواروبار، ایاب و ذهاب، مزایای مختلف نقدی و غیر نقدی، پاداش‌های مختلف و انواع موارد دیگر را دریافت می‌کند که ممکن است از سوی قانون برای او تعیین شده و یا کارفرما به دلایل مشخصی برای نیروهای خود در نظر گرفته باشد. مفهوم حق‌السعی در این پرداختی‌ها توضیح داده شده است. در این مقاله در خصوص تعریف دقیق و روش محاسبه حق‌السعی، تفاوت آن با مزد را توضیح داده‌ایم:

حق‌السعی چیست؟

حق السعی، پرداختی است که برای خدمات حرفه‌ای یا تخصصی ارائه شده به کارفرما صورت می‌گیرد. این حق معمولا بر اساس قرارداد کاری تعیین می‌شود و مبلغ ثابتی است که به شخص ارائه دهنده خدمات پرداخت می‌شود. مثال‌هایی از خدماتی که ممکن است حق السعی برای آنها پرداخت شود، شامل خدمات مشاوره، حقوق وکالت، خدمات مهندسی و غیره می‌شود.

مزد چیست؟

مزد چیست؟

مزد به معنای پرداختی است که به یک فرد بابت انجام کار یا ارائه خدمات دریافت می‌شود. این پرداخت معمولا به صورت مالی انجام می‌شود و به عنوان جبرانی برای زحمات و تلاش‌هایی که فرد در انجام وظایف خود صرف می‌کند، در نظر گرفته می‌شود. مزد به عنوان یک مفهوم حقوقی و اقتصادی، در قوانین کار و قوانین مربوط به حقوق کارگران تعریف و استفاده می‌شود. 

مزد معمولا بر اساس قرارداد کاری یا توافقات بین کارفرما و کارگر تعیین می‌شود. این میزان پرداخت ممکن است بر اساس ساعت کاری، حقوق ثابت ماهانه، حقوق ساعتی، حقوق روزانه یا به هر شکل دیگری تعیین شود که در قرارداد کاری مشخص شده است.

مزد ثابت شامل پرداخت‌هایی است که به‌طور خاص به ویژگی‌ها و شرایط همان شغل مربوط می‌شود. در مقابل، مزایایی مانند کمک‌هزینه مسکن، خواروبار و عائله‌مندی که بدون توجه به نوع شغل و صرفاً به‌عنوان حمایت‌های رفاهی یا انگیزشی پرداخت می‌گردند، جزو مزد ثابت محسوب نمی‌شوند.

به‌عبارت دیگر، دریافتی‌هایی که به صورت مستقیم به ماهیت و الزامات شغل مرتبط هستند، تحت عنوان مزد ثابت شناخته می‌شوند و این نوع مزد می‌تواند شامل انواع مختلفی از پرداخت‌ها باشد.

روش محاسبه حق‌السعی

نحوه محاسبه حق السعی بر اساس محاسبه تمام مزایای نقدی و غیر نقدی پرداخت شده به کارگر، تعیین خواهد شد. برای انجام این کار، باید مزد هر ساعت کاری، میزان اضافه کاری، شب کاری، سنوات سالانه، سنوات ماهانه، عیدی و پاداش را محاسبه کرد و سپس با محاسبه مجموع تمام این موارد بر اساس ساعات کاری کارگر، حق‌السعی او را مشخص نمود.
برای محاسبه این مبلغ در قدم اول باید مزد روزانه کارگر را بر ساعات کاری او تقسیم کرد و میزان دست‌مزد فرد به‌ازای هر ساعت را مشخص نمود. سپس با استفاده از این مبلغ، تمام مدت زمان کارکرد فرد در طی روزهای تعطیل، جمعه‌ها، سنوات و… را محاسبه کرده و سپس با جمع تمام مبالغ به‌دست آمده، میزان حق‌السعی آن ماه را تعیین کرد.

حق‌السعی شامل چه مواردی است؟

طبق تعریف تمامی پرداخت‌های قانونی، اعم از نقدی و غیرنقدی، که به کارگر تعلق می‌گیرد، در قالب حق‌السعی تعریف می‌شوند. انواع حق‌السعی شامل موارد زیر است:

• کمک‌هزینه مسکن
  
• کمک‌هزینه خواروبار
  
• حق عائله‌مندی
  
• مزایای غیرنقدی که برای کارکنان در نظر گرفته می‌شود
  
• پاداش مربوط به افزایش بهره‌وری
  
• سهم کارکنان از سود سالیانه شرکت
  
• هزینه ایاب‌وذهاب (رفت‌وآمد) به محل کار
  

تفاوت مزد با حق‌السعی

حق السعی و مزد دو مفهوم متفاوت هستند و در مورد پرداخت به افرادی که خدماتی ارائه می‌دهند، استفاده می‌شوند. در ادامه تفاوت‌های اصلی بین حق السعی و مزد را بررسی خواهیم کرد:

ماهیت

حق السعی به عنوان پرداختی برای خدمات حرفه‌ای یا تخصصی ارائه شده به کارفرما تعریف می‌شود. این حق معمولاً برای کارمندان، مشاوران، کارگران و افراد دیگری که خدمات حرفه‌ای ارائه می‌دهند، تعیین می‌شود. مزد به عنوان پرداختی برای کاری که انجام می‌دهید تعریف می‌شود. معمولا مزد به عنوان پاداشی برای کار فیزیکی یا غیرحرفه‌ای که انجام می‌دهید پرداخت می‌شود.

قرارداد

حق السعی معمولاً بر اساس قرارداد کاری بین کارفرما و شخص ارائه دهنده خدمات تعیین می‌شود. این قرارداد مشخص می‌کند که چه خدماتی ارائه شده و مبلغی که برای آن پرداخت خواهد شد.

مزد معمولا بر اساس قرارداد کاری یا توافقی که بین کارفرما و کارگر/کارمند بسته می‌شود، تعیین می‌شود. این قرارداد معمولا شرایط کاری، ساعت کاری، و میزان پرداخت را شامل می‌شود.

ثابت بودن مبلغ

حق السعی معمولا مبلغی ثابت است که به شخص پرداخت می‌شود، از جمله حقوق پایه و مزایا مربوطه.

مزد معمولا مبلغی متغیر است که بر اساس ساعت کاری، کارکرد، یا توافقی تعیین می‌شود. ممکن است به صورت ساعتی، روزانه، هفتگی یا ماهانه پرداخت شود.

موارد محاسبه

حق السعی معمولا بر اساس خدمات ارائه شده توسط شخص محاسبه می‌شود. این شامل میزان زمان و تلاشی است که در ارائه خدمات صرف می‌شود.

مزد معمولا بر اساس ساعت کاری یا توافقی تعیین می‌شود و بر اساس زمانی که برای انجام کار صرف می‌کنید، محاسبه می‌شود.

مبلغ پرداختی

حق السعی معمولا مبلغی ثابت است که برای خدمات ارائه شده تعیین می‌شود. این مبلغ معمولا بر اساس نوع خدمات، ساعت کاری یا تعیینات قرارداد تعیین می‌شود. از سوی دیگر، مزد معمولا بر اساس ساعت کاری یا تعیینات قرارداد محاسبه می‌شود و ممکن است به صورت ساعتی، روزانه، هفتگی یا ماهانه باشد.

محدوده استفاده

حق السعی بیشتر در مورد کارهای حرفه‌ای و تخصصی استفاده می‌شود که نیاز به مهارت‌ها، دانش و تخصص خاصی دارند. از سوی دیگر، مزد بیشتر در مورد کارهای عمومی، کارهای فیزیکی و کارهایی که نیاز به مهارت‌های خاصی ندارند، استفاده می‌شود.

حق السعی ۱۴۰۴

طبق تعریفی که ارائه شد، حق السعی در واقع به دستمزدی می‌گویند که به کارپذیران پرداخت خواهد شد این مبلغ و زمان آن بر طبق توافق و قرارداد طرفین است اما معمولا در پایان ماه مبلغ از سوی کارفرما به کارمند تعلق می‌گیرد. بدین ترتیب حق السعی کارپذیران باید با توجه به افزایش دستمزد سال ۱۴۰۴ تعیین شود. کارپذیرانی که شب‌کاری یا اضافه‌کاری می‌کنند، مستحق دریافت اضافه حق السعی هستند. کارفرما باید اضافه کاری و شب کاری کارپذیران را نیز بر اساس افزایش دستمزد سال ۱۴۰۴ پرداخت کند. بر این اساس توصیه می‌کنیم برای اطلاع از مبلغ تعلق گرفته به کارپذیران و کارمندان به صفحه حقوق و دستمزد ۱۴۰۴ در سایت حسابو مراجعه کنید.

حق‌السعی ایام بلاتکلیفی

حق السعی در ایام بلاتکلیفی، حمایت از حقوق کارگران است که به آن‌ها امکان می‌دهد در شرایط بیکاری موقت، همچنان دستمزد و مزایای خود را دریافت کنند. این حق نه تنها به حفظ معیشت کارگران کمک می‌کند بلکه به کارفرمایان نیز انگیزه می‌دهد تا در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیمات خود، شرایط کارگران را در نظر بگیرند و از بروز مشکلات ناشی از بلاتکلیفی جلوگیری کنند.

شرایط استفاده از مرخصی با دریافت حق السعی 

طبق قانون همه کارگران و کارمندان حتی با دریافت حق‌السعی، می‌توانند از مرخصی‌های مختلف استفاده کنند. مهمترین مرخصی‌ها عبارتند از: 

مرخصی سالانه (استحقاقی): هر کارگر به ازای یک سال کار، حق استفاده از ۲۶ روز مرخصی استحقاقی را دارد که شامل حقوق می‌شود. این مرخصی به صورت روزانه یا ساعتی قابل استفاده است و روزهای تعطیل رسمی بین روزهای مرخصی محاسبه نمی‌شود.

مرخصی استعلاجی: در صورتی که کارگر به دلیل بیماری نیاز به مرخصی داشته باشد، با تایید پزشک معتمد و سازمان تأمین اجتماعی می‌تواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند. این مرخصی نیز شامل دریافت حقوق می‌شود و سقف آن چهار ماه است، اما در موارد خاص می‌تواند تمدید شود.

مرخصی ارفاقی: در صورت وقوع ازدواج یا فوت بستگان درجه یک (همسر، پدر، مادر و فرزندان)، کارگر می‌تواند از سه روز مرخصی ارفاقی با دریافت حقوق بهره‌مند شود. این مرخصی ذخیره‌پذیر نیست و نمی‌توان آن را به زمان دیگری موکول کرد.

حق‌السعی در قانون کار

حق السعی در قانون کار ایران به تمامی وجوهی اطلاق می‌شود که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود. این شامل مزد یا حقوق پایه، مزایای مستمر نقدی یا غیر نقدی، و همچنین مزایای جانبی مانند کمک هزینه‌های مختلف می‌شود. بر اساس ماده ۳۴ قانون کار، حق السعی شامل موارد زیر است:

• مزد یا حقوق پایه: مبلغی که بر اساس ساعات کار تعیین شده به کارگر پرداخت می‌شود.
• مزایای مستمر نقدی: مزایایی که به صورت نقدی و به طور منظم به کارگر پرداخت می‌شود.
• مزایای غیر نقدی: مزایایی که به صورت کالا یا خدمات به کارگر ارائه می‌شود.
• کمک هزینه‌های جانبی: شامل کمک هزینه مسکن، ایاب و ذهاب، کمک هزینه‌های خانوادگی و سایر مزایا.

به موجب مواد ۲ و ۳ قانون کار، حق السعی باید طبق قرارداد منعقد شده و در زمان‌های مقرر به کارگر پرداخت شود. همچنین، کارفرما موظف است در صورت فسخ قرارداد یا پایان آن، تمامی حق و حقوق کارگر از جمله حق‌السعی را به وی پرداخت کند

نمونه قرارداد حقی‌السعی

نحوه محاسبه و پرداخت مزد، بسته به نوع توافق درج‌شده در قرارداد کاری متفاوت است. در صورتی که مبنای پرداخت دستمزد به‌صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد، کارفرما موظف است مزد را در پایان هر روز، هر هفته یا نهایتاً هر ۱۵ روز پرداخت نماید. اما اگر نوع قرارداد ماهانه باشد، پرداخت حقوق باید در پایان هر ماه صورت گیرد. همچنین، چنانچه حقوق و مزایای کارگر شامل روزهای ۳۱‌روزه باشد، محاسبه بر همان اساس انجام می‌شود. 

دانلود نمونه قرارداد حق‌السعی

جمع‌بندی

نکته مهمی که در رابطه با حق السعی وجود دارد این است که باید تمام موارد پرداختی بر اساس قرارداد مابین نیروی کار و کارفرما تعیین شده باشد، زیرا در ماده ۳۴ قانون کار، تمام پرداختی‌های قانونی به کارگر بر طبق قرارداد کاری را حق‌السعی نامیده‌اند. حق‌السعی یک دریافتی خاص و جداگانه نیست بلکه به مجموع پرداختی‌های مجموعه یا کارفرما به نیروهای کار، حق‌السعی می‌گویند که شامل انواع موارد قانونی و پاداش‌ها و سودهای مختلف نیز است. حق‌السعی شامل موارد زیر است:

• حقوق پایه
• پاداش یا بخشی از درآمد
• کمیسیون
• حقوق ورودی