قرارداد کار چیست؟ بررسی انواع قرارداد کار

تهیه و امضای قرارداد کار کامل و دقیق از اهمیت بالایی برخوردار است تا هر دو طرف به طور عادلانه و مطابق با قوانین مربوطه از این توافق نامه پیروی کنند و حقوق و تعهدات خود را رعایت کنند. در این مقاله نکاتی در خصوص تنظیم قرارداد کار و انواع قرارداد کارمندان، کارکنان و پیمان‌های کاری توضیحاتی ارائه داده‌ایم:

قرارداد کار چیست؟

قرارداد کار یک توافق نامه حقوقی است که بین کارفرما (شخص حقوقی یا حقیقی که به عنوان کارفرما فعالیت می‌کند) و کارگر (شخص حقیقی که به عنوان کارمند یا کارگر در خدمت کارفرما است) منعقد می‌شود. این قرارداد حاکمیت قانونی دارد و حقوق و وظایف طرفین را تعیین می‌کند. قرارداد کار به‌طور کلی شامل مجموعه اصول و شرایطی است که قوانین کار و قوانین مربوط به استخدام و کار در یک کشور مشخص، اجازه می‌دهند تا روابط بین کارفرما و کارگر را تنظیم کنند.
قرارداد کار به عنوان یک توافق نامه حقوقی، برای حفظ حقوق و منافع طرفین بسیار حائز اهمیت است. در صورت بروز نقض قرارداد کار توسط هر یک از طرفین، ممکن است موجب تخلف قانونی شود و باعث تعقیب حقوقی و پیگیری حقوقی شود.

جزئیات قرارداد کار

قرارداد کار معمولا شامل موارد زیر است:

۱- شرح وظایف: قرارداد کار باید وظایف و مسئولیت‌های کارگر را به طور دقیق تعریف کند. این شامل توصیف وظایف و مسئولیت‌های خاص کارمند در محیط کار است.

۲- حقوق و مزایا: قرارداد کار باید حقوق و مزایایی که کارفرما به کارگر ارائه می‌دهد را تعیین کند. این شامل حقوق پایه، پاداش، حق بیمه، مرخصی پرداختی، مزایا و فواید دیگر است که کارفرما به کارگر ارائه می‌دهد.

۳- ساعات کار: قرارداد کار باید ساعات کاری را که کارگر باید به آن پایبند باشد، مشخص کند. این شامل ساعات کار روزانه، ساعات کاری در روزهای تعطیل، ساعات کار اضافه و شرایط مربوط به تعطیلات و تعطیلات سالانه است.

۴- شرایط پایان کار: قرارداد کار باید شرایطی را که کارفرما یا کارگر می‌تواند قرارداد را لغو کند یا به پایان برساند، تعریف کند. این شامل شرایط برای پایان دوره آزمایشی، استعفا، فسخ قرارداد، تمامیت زمانی و شرایط تسریعی است.

۵- حقوق و تعهدات طرفین: قرارداد کار باید حقوق و تعهدات کارفرما و کارگر را تعیین کند. این شامل حقوق و تعهدات نسبت به احترام به حقوق یکدیگر، حفظ راز و اطلاعات محرمانه، رفتار حسن نیت، رعایت قوانین و مقررات محلی و دیگر تعهداتی است که طرفین باید رعایت کنند.

همچنین ممکن است در قرارداد کار موارد دیگری نیز وجود داشته باشد که به شرایط خاص هر قرارداد و بسته به قوانین و مقررات محلی مربوطه بستگی دارد. این موارد می‌توانند شامل مسائلی مانند محدودیت‌های رقابت، مشخصات تجهیزات و ابزار کار، قوانین انحصاری، ضوابط اخلاقی، اجازه استفاده از تصاویر و نام تجاری شرکت، و شرایط مربوط به تسریع قرارداد باشند.

ویژگی‌های قرارداد کار

قانونی بودن: قرارداد کار باید با قوانین و مقررات مربوطه سازگار باشد و توسط طرفین به طور دقیق و مشروع تهیه شود.

غیر تشریفاتی بودن: این ویژگی یعنی برای انعقاد قرارداد، بر خلاف عقدی مانند عقد نکاح که تشریفاتی بوده و باید به لفظ عربی خوانده شود، تشریفات خاصی نیاز نیست و می‌توان آن را هم به صورت شفاهی و هم به صورت کتبی منعقد کرد و شکل انعقاد، تاثیری در اعتبار قانونی آن ندارد.

توافق طرفین: قرارداد کار باید بر اساس توافق و تمامیت روحیه طرفین منعقد شود. هر دو طرف باید به شرایط و مفاد قرارداد موافقت کنند و توافق را به طور دقیق و آزادانه انجام دهند.

صراحت: قرارداد کار باید شرایط و تعهدات طرفین را به طور صریح و واضح تعریف کند. اصطلاحات و شرایط قرارداد باید قابل فهم و قابل تفسیر باشند، به طوری که هر دو طرف بتوانند حقوق و وظایف خود را به دقت درک کنند.

عدم تضییع منافع: قرارداد کار نباید منافع یک طرف را به طرف دیگر تضییع کند. شرایط قرارداد باید عادلانه و متعادل باشند و به نفع هر دو طرف باشند.

اجباری بودن: قرارداد کار پس از توافق و امضای طرفین، برای هر دو طرف الزامی است و طرفین ملزم به رعایت شرایط و تعهدات آن هستند.

تغییرناپذیری: قرارداد کار باید تا زمان پایان معین (مانند تاریخ پایان قرارداد) یا به اتمام رسیدن شرایط خاص (مانند اتمام یک پروژه) تغییر نکند، مگر اینکه طرفین به صورت کتبی توافق کنند.

محرمانگی: قرارداد کار ممکن است شامل اطلاعات حساس و محرمانه درباره طرفین یا سازمان باشد. به همین دلیل، قرارداد باید شرایطی برای حفظ محرمانگی و عدم افشای اطلاعات شخصی یا تجاری در قرارداد در نظر گرفته شود.

شرایط صحت قرارداد کار

بر اساس موادی که پس از ماده ۷ در قانون کار درباره این که قرارداد کار چیست ارائه شده است، تنظیم و نحوه نوشتن این قرارداد دارای شرایط خاصی است که به آن صحت و مشروعیت قانونی می‌دهد. شرایط این قرارداد که از جانب قانون برای آن در نظر گرفته شده را در ادامه می‌خوانید:

•  ماده ۸: شروط مذکور در قرارداد یا تغییرات بعدی آن در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر در این قانون منظور ننماید؛
• ماده ۹: برای صحت قرارداد کار در زمان عقد قرارداد رعایت شرایط ذیل الزامی است:
  
  • ‌الف. مشروعیت مورد قرارداد؛
  • ب. مشخص بودن موضوع قرارداد؛
  • ج. عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر؛
  • ‌تبصره- اصل بر صحت کلیه قراردادهای کار است، مگر آنکه بطلان آنها در مراجع ذی‌صلاح به اثبات برسد.
• ماده ۱۰: قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین، باید حاوی موارد ذیل باشد:
  • ‌الف. نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد؛
  • ب. حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن؛
  • ج. ساعات کار، تعطیلات و مرخصی‌ها؛
  • ‌د. محل انجام کار؛
  • ه. تاریخ انعقاد قرارداد؛
  • ‌و. مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت مشخص باشد؛
  • ‌ز. موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل، ایجاب نماید؛
  • ح (الحاقی و اصلاحی ۱۳۹۴). شرایط و نحوه فسخ قرارداد کار (در مواردی که مدت تعیین نشده باشد).
  • تبصره: در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد قرارداد در چهار نسخه تنظیم می‌گردد که یک نسخه از آن به اداره کار محل و یک نسخه نزد کارگر و یک نسخه نزد کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاه‌های فاقد شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می‌گیرد.
• ماده ۱۱: طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر مدتی را به نام دوره آزمایشی کار تعیین نمایند. در خلال این دوره هر یک از طرفین حق دارد، بدون اخطار قبلی و بی‌آنکه الزام به پرداخت خسارات داشته باشد، رابطه کار را قطع نماید. در صورتی که قطع رابطه کار از طرف کارفرما باشد وی ملزم به پرداخت حقوق تمام دوره آزمایشی خواهد بود و چنانچه کارگر رابطه کار را قطع نماید کارگر فقط مستحق دریافت حقوق مدت انجام کار خواهد بود.
  
  • ‌تبصره: مدت دوره آزمایشی باید در قرارداد مشخص شود. حداکثر این مدت برای کارگران ساده و نیمه ماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و‌ دارای تخصص سطح بالا سه ماه می‌باشد.
• ماده ۱۲: هر نوع تغییر حقوقی در وضع مالکیت کارگاه، از قبیل فروش یا انتقال به هر شکل، تغییر نوع تولید، ادغام در موسسه دیگر، ملی شدن کارگاه، فوت مالک و امثال اینها، در رابطه قراردادی کارگرانی که قراردادشان قطعیت یافته است موثر نمی‌باشد و کارفرمای جدید، قائم مقام تعهدات و‌حقوق کارفرمای سابق خواهد بود.
• ماده ۱۳: در مواردی که کار از طریق مقاطعه انجام می‌یابد. مقاطعه‌دهنده مکلف است قرارداد خود را با مقاطعه کار به نحوی منعقد نماید که در آن مقاطعه کار متعهد گردد که تمامی مقررات این قانون را در مورد کارکنان خود اعمال نماید.
  
  • ‌تبصره ۱. مطالبات کارگر جز دیون ممتاز بوده و کارفرمایان موظف می‌باشند. بدهی پیمانکاران به کارگران را برابر رای مراجع قانونی از محل ‌مطالبات پیمانکار. منجمله ضمانت حسن انجام کار، پرداخت نمایند.
  • ‌تبصره ۲. چنانچه مقاطعه‌دهنده بر خلاف ترتیب فوق به انعقاد قرارداد با مقاطعه کار بپردازد و یا قبل از پایان ۴۵ روز از تحویل موقت. تسویه حساب نماید، مکلف به پرداخت دیون مقاطعه کار در قبال کارگران خواهد بود.

انواع قرارداد کار از نظر مدت

از نظر مدت زمان اجرای قرارداد کار، می‌توان قراردادهای کار را به ۳ دسته تقسیم کرد:

قرارداد کار بلندمدت

این نوع قراردادها برای مدت زمان طولانی منعقد می‌شوند و معمولا به عنوان یک ارتباط کاری بلندمدت بین کارفرما و کارگر استفاده می‌شوند. مثال‌هایی از آنها عبارتند از قراردادهای استخدام دائمی که برای مدت نامعین یا به صورت نامعین مدت منعقد می‌شوند. این نوع قراردادها معمولا شامل جزئیاتی مانند حقوق و دستمزد، شرایط استخدام، ساعات کاری و تعهدات طرفین برای مدت طولانی است.

قرارداد کار موقت

این نوع قراردادها برای مدت زمان معین یا کوتاه‌ مدت منعقد می‌شوند. مثال‌هایی از آنها عبارتند از قراردادهای کاری موقت، قراردادهای پروژه‌ای یا قراردادهای فصلی. در این نوع قراردادها، مدت زمان اجرای قرارداد و شرایط مشخصی که ممکن است شامل حقوق، پاداش و سایر جوانب قراردادی باشد، مشخص می‌شود.

قرارداد کار پاره‌وقت

در این نوع قراردادها، کارمند به طور معمول برای مدت زمان محدودی استخدام می‌شود و ساعت کاری کمتری نسبت به یک قرارداد کار تمام وقت دارد. این نوع قراردادها معمولا قراداد کارمندی می گویند که به دلایلی مانند تحصیل، کارهای دیگر یا ترجیحات شخصی، نمی‌توانند به صورت تمام وقت کار کنند.

انواع قرارداد کاری بر اساس نوع استخدام

با توجه به نوع استخدام، قراردادهای کار می‌توانند به چندین دسته تقسیم شوند. مهم است توجه داشته باشید که نوع قرارداد کاری بسته به قوانین و مقررات هر کشور و حتی صنعت می‌تواند متفاوت باشد. در هر صورت مشاوره حقوقی محلی و مطالعه دقیق قوانین مربوطه قبل از انعقاد قرارداد کاری بسیار مهم است.

 در زیر، برخی از قراردادهای کاری که بر اساس استخدام می‌باشند را بررسی خواهیم کرد:

قرارداد کار تمام وقت: در این نوع قرارداد، کارگر به صورت تمام وقت توسط کارفرما استخدام می‌شود. کارگر تعهد دارد تا ساعات کاری مشخص شده را در طول هفته کار کند و معمولا حقوق و مزایا بر اساس ساعات کار تمام وقت تعیین می‌شود.

قرارداد کار پاره‌وقت: در این نوع قرارداد، کارگر به صورت پاره‌وقت توسط کارفرما استخدام می‌شود. ساعت کاری کارگر کمتر از ساعات کار تمام وقت است و معمولا حقوق و مزایا بر اساس ساعات کار و تعداد روزهای کاری تعیین می‌شود.

قرارداد کار بر اساس پروژه: در این نوع قرارداد، کارگر برای انجام یک پروژه خاص به صورت موقت توسط کارفرما استخدام می‌شود. قرارداد کارگران بر اساس مدت زمان و مشخصات پروژه، هزینه‌ها، تعهدات و شرایط دیگر تعیین می‌شود.

قرارداد کار مشاوره: در این نوع قرارداد، فرد یا شرکت به عنوان مشاور توسط کارفرما استخدام می‌شود تا به مشاوره و راهنمایی در زمینه‌های مختلفی مانند مدیریت، استراتژی و توسعه کمک کند. قرارداد مشاوره شامل جزئیاتی مانند مدت زمان، هزینه‌ها و وظایف مشاور است.

انواع قرارداد پیمانکاری

قراردادهای پیمانکاری، قراردادهایی هستند که بین دو طرف یا چند طرف برای انجام یک پروژه یا کار خاص منعقد می‌شوند. در این قراردادها، یک طرف به عنوان پیمانکار (مجری، متقاضی) وظیفه انجام کار را بر عهده دارد و طرف دیگر به عنوان سفارش دهنده (کارفرما) وظیفه پرداخت هزینه و ارائه منابع و شرایط لازم را دارد. در ادامه، به برخی از انواع قراردادهای پیمانکاری معمول اشاره می‌کنم:

قرارداد پیمانکاری مبتنی بر واحد کار: در این نوع قرارداد، هزینه کل پروژه بر اساس واحدهای کاری مشخص محاسبه می‌شود. پرداختی به پیمانکار نیز بر اساس قیمت واحد کار و تعداد واحدهای انجام شده مشخص می‌شود. این قراردادها عموما در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی استفاده می‌شوند.

قرارداد پیمانکاری مبتنی بر قیمت واحد: در این نوع قرارداد، هزینه کل پروژه بر اساس قیمت واحد محاسبه می‌شود. پیمانکار بر اساس قیمت واحد و تعداد واحدهای انجام شده پرداخت می‌شود. مثلا در پروژه‌های ساختمانی، قرارداد پیمانکاری مبتنی بر قیمت واحد می‌تواند برای عناصر ساختمانی مانند بتن، فولاد و سیستم‌های برقی و مکانیکی استفاده شود.

قرارداد پیمانکاری مبتنی بر قیمت تمام شده: در این نوع قرارداد، هزینه کل پروژه بر اساس یک قیمت تمام شده تعیین می‌شود. این قراردادها معمولاً در پروژه‌های بزرگ و پیچیده که نیاز به تخصص و هماهنگی بیشتری دارند، استفاده می‌شوند.

قرارداد پیمانکاری طرح و ساخت: در این نوع قرارداد، پیمانکار علاوه بر انجام کار، مسئولیت طراحی پروژه را نیز بر عهده دارد. پیمانکار مسئول طراحی، تهیه مواد و اجرای پروژه است. این قراردادها در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی با پیچیدگی بالا استفاده می‌شوند.

قوانین مربوط به فسخ قرارداد کار

شرایط فسخ قرارداد کار از جانب کارگر 

• اولا فسخ قرارداد کار چه از جانب کارگر چه از جانب کارفرما در قرارداد های کار موقت یا معین امکان ندارد. در صورتی که کارگری در این نوع قرارداد ها استعفا دهد، چنین استعفایی قانونی نیست و در صورت وارد شدن خسارت به کارفرما، کارگر ملزم است که خسارت کارفرما را بر حسب نظر مراجع حل اختلاف پرداخت کند.
• کارگری که استعفا می‌دهد موظف است یک ماه به کار خود ادامه داده. و ابتدا” استعفای خود را کتبا” به کارفرما اطلاع دهد. البته چنانچه کارگر از استعفا منصرف شود؛ ۱۵ روز فرصت دارد انصراف خود را کتبا به کارفرما اعلام کند.
  در این صورت استعفای او منتفی می شود و کارگر موظف است رونوشت استعفا و انصراف از آنرا به شورای اسلامی کارگاه و یا انجمن صنفی و یا نماینده کارگران تحویل دهد.
• غیبت کارگر، استعفای او به حساب نمی آید و به معنای پایان قرارداد کار نیست و می تواند از موارد تعلیق قرارداد کار محسوب شود. در هر صورت تشخیص ترک کردن کار یا غیبت غیر موجه کارگر در صلاحیت مراجع حل اختلاف کار است.
  همچنین ترک کار و غیبت غیر موجه می تواند برای کارفرما این حق را ایجاد کند که کارگر را در چارچوب شرایط قانونی اخراج نماید. البته میزان غیبت کارگر باید به اندازه ای باشد که مقررات مربوط، اجازه اخراج او از سوی کارفرما را بدهد.
• چنانچه کارگری استعفا ‌دهد مستحق دریافت حق سنوات به ازای هر سال، یک ماه آخرین حقوق می باشد.

فسخ قرارداد کار از جانب کارفرما 

• کارفرما تحت شرایطی می تواند قرارداد کار را به صورت یکجانبه فسخ نماید.
• خاتمه قرارداد کار از جانب کارفرما به شکل زیر ممکن است:
• به موجب ماده ۲۷ قانون کار، در صورتیکه کارگر در انجام وظایف محوله قصور ورزد یا آیین نامه‌های انضباطی کارگاه را پس از تذکر‌های کتبی همچنان نقض کند، کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی. کار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه آخرین حقوق کارگر را به عنوان «حق سنوات» به وی پرداخته و قرارداد کار را فسخ نماید.

• قصور در انجام وظایف محوله و یا تخلف از آیین نامه های انضباطی کارگاه موارد قصور و دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه‌ها به موجب مقرراتی است که با پیشنهاد شورای عالی کار به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
• اعلام تذکر کتبی توسط کارفرما: بدین ترتیب کارفرما در صورتی مجاز است که به دلیل قصور و تخلفات کارگر قرارداد کار را فسخ نماید که ابتدا به وی تذکر کتبی داده باشد.
• اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار و در واحدهایی که شورای اسلامی کار وجود ندارد برای فسخ قرارداد کار نظر مثبت انجمن صنفی لازم است.
• اختلاف کارگر و کارفرما در وهله اول باید با توافق حل شود اگر نشد موضوع به هیات تشخیص اداره کار ارجاع می‌شود و در صورت حل نشدن اختلاف، از طریق هیات حل اختلاف رسیدگی و اقدام خواهد شد. در طی مدت رسیدگی مراجع حل اختلاف، قرارداد کار به حالت تعلیق در می‌آید.
• کارگاه‌هایی که مشمول قانون شورای اسلامی کار نیستند و یا شورای اسلامی کار و یا انجمن صنفی در آن تشکیل نشده باشد یا فاقد نماینده کارگر باشند اعلام نظر مثبت هیات تشخیص که شامل یک نفر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی، یک نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شورا‌های اسلامی کار استان و یک نفر نماینده مدیران صنایع به انتخاب کانون انجمن‌ های صنفی کارفرمایان استان برای فسخ قرارداد کار لازم است.
• چنانچه کارگری مطابق نظر هیات تشخیص باید اخراج شود، حق دارد نسبت به این تصمیم به هیات حل اختلاف مراجعه و اقامه دعوی نماید.
•  هرگاه قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین، منعقد شده باشد. هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارند و رسیدگی به اختلافات ناشی از نوع این قرارداد‌ها در صلاحیت هیات‌های تشخیص و حل اختلاف است.

دانلود قراردادکاری

شرکت حسابو که خدمات پرداخت حقوق روزانه را انجام می دهد یک قرارداد کاری خام را در اختیار شما قرار داده است که می توانید آن را دانلود و استفاده کنید.

دانلود

جمع‌بندی

قرارداد کار شاید به نوعی مهمترین رکن یک همکاری است. در این قرارداد، کارفرما و پیمانکار باید تعهدات خود را مندرج و به آن عمل کنند. در هر قرارداد پیمانکاری، شرایط و بندهایی می‌تواند وجود داشته باشد که بسته به نوع پروژه و نیازهای طرفین، تعیین می‌شوند و انواع قرارداد کاری داریم که مربوط به نوع کار می باشد. این شرایط و بندها با هدف روشن‌سازی و تضمین حقوق و تعهدات طرفین در طول اجرای پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرند.