رفتار نادرست سازمانی چیست؟

رفتار سازمانی بیانگر نوع روابط حاکم بر سازمان است. این روابط به عوامل زیادی بستگی دارد اما به طور حتم برقراری رفتاری مبتنی بر فرهنگ سازمانی درست می‌تواند به افزایش بهره‌وری کارکنان منجر شود. درک رفتار سازمانی کمک می‌کند تا سازمان‌ها بتوانند محیطی ایجاد کنند که کارکنان در آن احساس تعلق، انگیزه و مسئولیت بیشتری داشته باشند و عملکرد بهتری ارائه دهند. در این مقاله به اهمیت رفتار سازمانی، اهداف و بررسی رفتار‌های نادرست سازمان پرداخته‌ایم:

تعریف رفتار سازمانی

رفتار سازمانی (Organizational Behavior) به مطالعه و تحلیل رفتار افراد و گروه‌ها در محیط‌های کاری و سازمانی می‌پردازد. هدف اصلی این حوزه، درک بهتر از الگوهای رفتاری افراد و گروه‌ها در سازمان است تا بتوان از این دانش برای بهبود عملکرد، افزایش رضایت شغلی و ارتقای فرهنگ سازمانی استفاده کرد. رفتار سازمانی عواملی مانند انگیزه، رهبری، ارتباطات و تعاملات اجتماعی را بررسی می‌کند و با شناخت این عوامل، سازمان‌ها می‌توانند به ایجاد محیط کاری کارآمدتر و تعاملات سازنده‌تر دست یابند.

منظور از رفتارهای اشتباه سازمانی چیست؟

رفتارهای اشتباه سازمانی(Organizational Misbehaviors) به الگوها و اقدامات نامناسب یا ناسازگار کارکنان در محیط کار گفته می‌شود که می‌توانند بر کارایی، روحیه جمعی و فرهنگ سازمانی تأثیر منفی بگذارند. این رفتارها معمولا از تعارضات شخصی، مشکلات مدیریتی، نارضایتی شغلی، یا عدم آگاهی از هنجارهای سازمانی ناشی می‌شوند. برخی از مهم‌ترین نمونه‌های رفتارهای اشتباه سازمانی عبارت‌اند از:

تنبلی و اتلاف وقت: زمانی که کارکنان در انجام وظایف خود اهمال می‌کنند یا زمان کاری را با فعالیت‌های غیرمرتبط پر می‌کنند.

عدم همکاری و کار تیمی ضعیف: ناتوانی در کار تیمی و عدم تعامل سازنده با دیگران که باعث کاهش بهره‌وری جمعی می‌شود.

انتقال شایعات و درگیری‌های بین فردی: پخش شایعات و درگیری‌های شخصی می‌تواند جو سازمانی را مسموم و از تمرکز کارکنان بر اهداف کاری بکاهد.

مقاومت در برابر تغییرات: مقاومت در برابر تغییرات سازمانی و فناوری‌های جدید، که می‌تواند پیشرفت و نوآوری سازمان را مختل کند.

نارضایتی و بی‌انگیزگی: رفتارهایی که از نارضایتی شغلی و بی‌انگیزگی ناشی می‌شوند، ممکن است بر کیفیت و کمیت کار اثر منفی بگذارند.

انواع رفتارهای نادرست سازمانی

رفتارهای نادرست سازمانی به مجموعه‌ای از اقدامات و رفتارهایی اطلاق می‌شود که با ارزش‌ها و مقررات سازمان ناسازگارند و می‌توانند به عملکرد، فرهنگ و روحیه کارکنان آسیب برسانند. در اینجا به چند نوع از این رفتارها اشاره می‌کنم:

تقلب و سوءاستفاده: شامل دزدی، جعل مدارک، استفاده شخصی از منابع سازمانی و گزارش‌دهی نادرست در مورد زمان یا عملکرد است.

تمسخر و تحقیر: این نوع رفتار می‌تواند به صورت شوخی‌های ناپسند، اظهارنظرهای توهین‌آمیز و تحقیر آشکار یا پنهان کارکنان باشد و تأثیر منفی بر عزت نفس و انگیزه آن‌ها بگذارد.

تبعیض و بی‌عدالتی: رفتارهای تبعیض‌آمیز بر اساس جنسیت، نژاد، مذهب، سن و سایر ویژگی‌های شخصی، یا برخورد ناعادلانه در ترفیع‌ها و امتیازات، از جمله این موارد هستند.

پنهان‌کاری و اطلاعات نادرست: گاهی اطلاعات نادرست یا ناقص به کارکنان داده می‌شود یا تصمیمات مهمی بدون اطلاع آن‌ها اتخاذ می‌شود، که می‌تواند حس بی‌اعتمادی در سازمان ایجاد کند.

خشونت و تهدید: رفتارهای خشونت‌آمیز، از جمله تهدید به اعمال فیزیکی یا ایجاد فضای ناامن روانی، ممکن است باعث افزایش استرس و کاهش بهره‌وری کارکنان شود.

رفتارهای غیرحرفه‌ای: این شامل رفتارهای بی‌ادبانه، پرخاشگری یا استفاده از زبان نامناسب در محیط کار است که می‌تواند موجب بروز مشکلات ارتباطی و کاهش همکاری تیمی شود.

عدم مسئولیت‌پذیری: وقتی کارکنان مسئولیت کارهای خود را نمی‌پذیرند و تقصیر را به گردن دیگران می‌اندازند، باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد کلی تیم و نارضایتی دیگران می‌شود.

دخالت‌های نادرست و سوءاستفاده از قدرت: شامل اعمال قدرت و نفوذ بر روی دیگران به منظور دستیابی به اهداف شخصی یا تصمیم‌گیری‌های بی‌مورد در امور دیگران است.

رفتارهای نادرست کارمندان

رفتارهای نادرست کارمندان در محیط کار می‌تواند تأثیرات منفی بر بهره‌وری، روحیه تیم و موفقیت سازمان داشته باشد. برخی از این رفتارها شامل موارد زیر هستند:

غیبت و تأخیر مکرر: کارمندانی که به طور مرتب غیبت می‌کنند یا با تأخیر به محل کار می‌رسند، باعث کاهش بهره‌وری تیم و ایجاد فشار کاری بیشتر برای سایرین می‌شوند.

تنبلی و کم‌کاری: کم‌کاری و نداشتن انگیزه برای انجام وظایف، موجب می‌شود کارها به کندی پیش برود و بهره‌وری سازمان کاهش یابد.

شایعه‌پراکنی و ایجاد تنش: شایعه‌پراکنی، غیبت و ترویج اخبار نادرست در محیط کار می‌تواند به ایجاد تنش و اختلاف بین کارکنان منجر شود و به روحیه و همکاری تیمی آسیب بزند.

بی‌احترامی و رفتارهای غیرحرفه‌ای: رفتارهای بی‌ادبانه، صحبت‌های توهین‌آمیز یا عدم رعایت ادب در ارتباط با همکاران و مشتریان، محیط کاری را ناسالم می‌کند و می‌تواند به روابط کاری آسیب بزند.

مقاومت در برابر تغییرات: برخی کارکنان ممکن است در برابر تغییرات سازمانی، مثل تغییر فرآیندها، ابزارها یا سیاست‌ها، مقاومت نشان دهند که این رفتار می‌تواند روند بهبود و نوآوری را در سازمان به تأخیر بیندازد.

سوءاستفاده از منابع سازمانی: استفاده شخصی از منابع کاری مانند اینترنت، تلفن، یا حتی تجهیزات برای امور غیر مرتبط با کار، سوءاستفاده‌ای است که هزینه‌های اضافی برای سازمان به همراه دارد.

تمایل به رقابت ناسالم و عدم همکاری: برخی کارکنان برای برتری یافتن بر دیگران به رقابت ناسالم، انحصار دانش و عدم اشتراک اطلاعات روی می‌آورند که این رفتارها به ضرر همکاری تیمی و رشد سازمانی است.

مقاومت در برابر آموزش و یادگیری: عدم تمایل به یادگیری مهارت‌های جدید یا بی‌توجهی به آموزش‌های سازمانی، رشد حرفه‌ای و پیشرفت سازمانی را کند می‌کند.

روش مقابله با رفتارهای نادرست سازمانی

برای مقابله با رفتارهای نادرست سازمانی، نیاز به استراتژی‌های متعددی است که بر ایجاد فرهنگ مثبت و حمایت از اصول و ارزش‌های سازمان تمرکز داشته باشد. در ادامه برخی از مهم‌ترین روش‌های مقابله با این رفتارها را بررسی می‌کنیم:

تدوین و اجرای قوانین سازمانی  

 سازمان باید دستورالعمل‌ها و قوانین مشخصی را برای رفتارهای مطلوب و ناپسند تعیین کند و این موارد را به اطلاع همه کارکنان برساند. این قوانین باید واضح و شفاف باشند تا کارکنان از رفتارهای مورد انتظار و همچنین عواقب نقض قوانین آگاه باشند.

آموزش و ترویج فرهنگ سازمانی مثبت  

از طریق آموزش و برگزاری کارگاه‌های اخلاق و رفتار سازمانی، می‌توان کارکنان را با اصول سازمان و انتظاراتی که از آنها وجود دارد، آشنا کرد. آموزش رفتارهای حرفه‌ای و مهارت‌های ارتباطی نیز به بهبود فرهنگ سازمان کمک می‌کند.

مدیریت بازخورد و سیستم ارزیابی عملکرد  

ایجاد سیستمی برای ارزیابی عملکرد و دریافت بازخورد منظم از کارکنان، به شناسایی و بررسی رفتارهای نامطلوب کمک می‌کند. همچنین ارزیابی عملکرد و تشویق رفتارهای درست می‌تواند به تشویق کارکنان به رفتارهای مثبت منجر شود.

تشویق رفتارهای مثبت و پاداش‌دهی  

تشویق و پاداش به کارکنانی که رفتارهای مثبت و سازنده‌ای دارند، می‌تواند الهام‌بخش دیگران باشد و آن‌ها را به رفتار مطلوب ترغیب کند. این پاداش‌ها می‌توانند شامل امتیازات مالی، ارتقا یا تقدیرنامه باشند.

گفتگو و مشاوره با کارکنان مشکل‌ساز  

اگر رفتاری نادرست از کارمندی مشاهده شد، می‌توان از طریق گفتگو و مشاوره، علت رفتار را بررسی کرد و تلاش کرد به اصلاح آن کمک شود. این جلسات باید به شکلی دوستانه و با تمرکز بر حل مسئله برگزار شوند تا از مقاومت کارمندان جلوگیری شود.

برقراری سیستم گزارش‌دهی ناشناس  

ایجاد سیستم گزارش‌دهی ناشناس به کارکنان اجازه می‌دهد رفتارهای نامطلوب را بدون نگرانی از پیامدهای شخصی گزارش دهند. این سیستم کمک می‌کند مشکلات و تخلفات را زودتر شناسایی و به آن‌ها رسیدگی کرد.

نظارت و پیگیری مداوم  

مدیریت و نظارت مداوم بر رفتارهای سازمانی می‌تواند به شناسایی و پیشگیری از مشکلات سازمان کمک کند. مدیران باید به رفتار کارکنان توجه داشته باشند و به موقع واکنش نشان دهند تا رفتارهای نادرست کنترل شود.

استفاده از تنبیهات و عواقب عادلانه  

اعمال تنبیهات منصفانه و متناسب با تخلفات، به کارکنان نشان می‌دهد که رفتارهای نامطلوب پیامد دارند. این تنبیهات می‌توانند شامل هشدار کتبی، تعلیق، یا حتی اخراج در موارد جدی باشند. این اقدام باید با دقت و مطابق با سیاست‌های سازمان انجام شود.

ایجاد فرهنگ ارتباط باز و شفاف 

فراهم کردن فضایی که کارکنان بتوانند بدون ترس یا نگرانی از عواقب، مشکلات و نگرانی‌های خود را مطرح کنند، می‌تواند به حل بسیاری از مسائل کمک کند و جلوی بروز رفتارهای نادرست را بگیرد.

رهبری با الگوی مناسب 

مدیران باید خود به عنوان الگوی رفتارهای مثبت و اخلاقی عمل کنند. رهبری اخلاقی و رفتارهای درست در سطح مدیریتی، تأثیر مثبتی بر رفتار کارکنان می‌گذارد و به ایجاد فرهنگی سالم در سازمان کمک می‌کند.

تاثیر محیط سازمان روی رفتار سازمانی چیست؟ 

محیط سازمان تأثیر عمیقی بر رفتار کارکنان و فرهنگ کلی آن دارد و می‌تواند موجب افزایش یا کاهش بهره‌وری و بی انگیزه کارکنان شود. محیطی که از اعتماد، شفافیت و حمایت برخوردار باشد، به کارکنان انگیزه می‌دهد تا رفتارهای مثبتی از خود نشان دهند و در جهت اهداف سازمان تلاش کنند. ارتباطات مثبت و احترام به نظرات کارکنان، احساس ارزشمندی و تعهد بیشتری در آنها ایجاد می‌کند و موجب تقویت رفتارهای سازنده و همکاری مؤثر می‌شود. 

از سوی دیگر، محیط‌های سازمانی تنش‌زا و بی‌ثبات، که در آنها عدم شفافیت، بی‌عدالتی و فشار بیش از حد وجود دارد، منجر به افزایش استرس و بروز رفتارهای منفی همچون رقابت ناسالم، کم‌کاری و مقاومت در برابر تغییرات می‌شود. محیط سازمان به عنوان بستری برای شکل‌گیری فرهنگ و هنجارهای رفتاری، تأثیر مستقیمی بر نگرش‌ها و رفتارهای فردی و گروهی دارد و نقش کلیدی در موفقیت یا ناکامی سازمان ایفا می‌کند.

نتیجه‌گیری

رفتار سازمانی به مطالعه و تحلیل رفتارهای افراد و گروه‌ها در محیط‌های کاری می‌پردازد و به دنبال درک و بهبود تعاملات میان کارکنان و سازمان است. این حوزه به بررسی تأثیر عوامل مختلفی همچون فرهنگ سازمانی، ساختار، رهبری، انگیزش و ارتباطات بر رفتار کارکنان می‌پردازد. هدف رفتار سازمانی این است که با شناسایی و مدیریت این عوامل، بتوان بهره‌وری، رضایت شغلی و هماهنگی در سازمان را افزایش داد.