حق بیمه چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

بیمه یکی از حقوق کارکنان است که کارفرما نسبت به آن مسئولیت دارد. بسیاری از کارمندان و کارگران نسبت به قوانین بیمه و مباحث حقوقی آن بی‌اطلاع هستند. در این مطلب در خصوص نرخ حق بیمه 1404، فرمول محاسبه و مزایای آن به تفصیل شرح داده‌ایم:

حق بیمه چیست؟

حق بیمه مبلغی است که از حقوق و دستمزد کارگران و کارمندان کسر می‌شود و به صندوق بیمه تأمین اجتماعی واریز می‌شود. حق بیمه برای جبران خسارات ناشی از حوادث، بیماری‌ها، از کارافتادگی و بازنشستگی کارگران و کارمندان پرداخت می‌شود. 

نرخ حق بیمه هر سال چگونه مشخص می‌شود؟

نرخ حق بیمه هر سال توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود. شورای عالی کار متشکل از نمایندگان دولت، کارفرمایان و کارگران است. نرخ حق بیمه برای هر سال معمولا در پایان سال قبل از آن تعیین می‌شود و از ابتدای سال جدید اجرایی می‌شود. برای تعیین نرخ حق بیمه، شورای عالی کار عوامل مختلفی را در نظر می‌گیرد، از جمله:

 

• • نرخ تورم

• • هزینه‌های زندگی

• • وضعیت اقتصادی کشور

• • نیازهای صندوق بیمه تأمین اجتماعی

فرمول محاسبه حق بیمه تامین اجتماعی

برای محاسبه حق بیمه چند معیار اصلی وجود دارد که به ‌صورت مستقیم بر روی آن تاثیرگذار است:

• حقوق روزانه کارگر
• بن کارگری
• حق مسکن
• حق تاهل

به ‌طور خاص، برای کارگران دریافت ‌کننده حداقل حقوق و مزایا، به جز حق اولاد، سایر حقوق و مزایای ماهانه مشمول بیمه خواهد بود.

از آنجایی که حق بیمه ۳۰ درصد از مبلغ دستمزد است. بنابراین محاسبه حق بیمه هر فرد متناسب با مبلغ دستمزد او است. فرمول کلی محاسبه حق بیمه عبارت است از:

(تعداد روزهای کارکرد × پایه حقوق روزانه) + حق مسکن + (بن کارگری × ۳۰ درصد)

حق بیمه شامل چه افرادی می‌شود؟

بر اساس قانون تامین اجتماعی، کلیه افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می‌کنند، مشمول قانون تامین اجتماعی هستند و کارفرما طبق ماده ۳۶ همین قانون مسئول پرداخت حق‌بیمه سهم خود و بیمه‌شده به سازمان است. بنابراین، حق بیمه شامل افراد زیر می‌شود:

• کارگران شاغل در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها
• کارمندان شاغل در شرکت‌ها و سازمان‌ها
• کارکنان دولت و نهادهای عمومی غیردولتی 
• کارگران فصلی و موقت 
• کارگران خانگی 
• کارگران عشایری و روستایی 
• کارگران مشاغل آزاد
• کارگران مشاغل سخت و زیان آور

در صورتی که فردی مشمول قانون تامین اجتماعی باشد، کارفرما موظف است حق بیمه کارگرانش را به صورت ماهانه به صندوق بیمه تامین اجتماعی پرداخت کند.

برای محاسبه حق بیمه سال ۱۴۰۴ با بهره‌گیری از فرمولی که پیشتر ذکر شد، می‌توان میزان حقوق، معافیت‌ها، مشمولیت‌ها، حقوق ناخالص و همچنین حقوق مشمول بیمه را محاسبه کرد. به این ترتیب، کارگران می‌توانند در مواقع ضروری اطلاعات دقیقی از حقوق و بیمه‌های خود داشته باشند.

حق بیمه تأمین اجتماعی کارگران در سال ۱۴۰۴ در ماه‌های ۳۱ روزه برابر با ۱۰,۱۶۷،۳۴۰ تومان و در ماه‌های ۳۰ روزه برابر با ۹,۸۳۷،۱۲۰ تومان است. همچنین، حق بیمه اسفند ماه برای کارگران برابر با ۹،۵۰۶،۹۰۰ تومان محاسبه شده است.

با توجه به این‌که در سال ۱۴۰۴ سهم کارفرما در واریز حق بیمه ۲۳٪ و سهم کارگر ۷٪ است، مبلغ کل حق بیمه اجباری برای کارگران (شامل سهم کارگر، کارفرما و بیمه دولت) به شرح زیر است:

• در ماه‌های ۳۱ روزه: ۳۳,۸۹۱،۱۳۰ تومان
• در ماه‌های ۳۰ روزه: ۳۲,۷۶۳،۲۰۰ تومان

جدول حق بیمه تامین اجتماعی کارگران در سال ۱۴۰۴

عنوان	ماه‌های ۳۱ روزه	ماه‌های ۳۰ روزه	۲۹ روز اسفند
مبلغ حداقل دستمزد (روزانه: ۳,۴۶۳,۶۵۶)	۱۰۷,۳۷۳,۳۳۶	۱۰۳,۹۰۹,۶۸۰	۱۰۰,۴۴۶,۰۲۴
حق خوار و بار	۱۴,۰۰۰,۰۰۰	۱۴,۰۰۰,۰۰۰	۱۴,۰۰۰,۰۰۰
حق مسکن	۹,۰۰۰,۰۰۰	۹,۰۰۰,۰۰۰	۹,۰۰۰,۰۰۰
جمع مشمول حداقل بیمه اجباری	۱۳۰,۳۷۳,۳۳۶	۱۲۶,۹۰۹,۶۸۰	۱۲۳,۴۴۶,۰۲۴
بیمه سهم کارفرما (۲۰٪)	۲۶,۰۷۴,۶۶۷	۲۵,۳۸۱,۹۳۶	۲۴,۶۸۹,۲۰۵
بیمه بیکاری سهم کارفرما (۳٪)	۳,۹۱۱,۲۰۰	۳,۸۰۷,۲۹۰	۳,۷۰۳,۳۸۱
جمع بیمه سهم کارفرما (۲۳٪)	۲۹,۹۸۵,۸۶۷	۲۹,۱۸۹,۲۲۶	۲۸,۳۹۲,۵۸۶
بیمه سهم کارگر (۷٪)	۹,۱۲۶,۱۳۴	۸,۸۸۳,۶۷۸	۸,۶۴۱,۲۲۱
جمع مبلغ بیمه پرداختی (۳۰٪)	۳۹,۱۱۲,۰۰۱	۳۸,۰۷۲,۹۰۴	۳۷,۰۳۳,۸۰۷

جدول حق بیمه کارفرما و کارگر در سال ۱۴۰۴

شرایط کارگر	حداقل مبلغ حقوق	حق بیمه کارگران ۱۴۰۴	حق بیمه کارفرمایان ۱۴۰۴
حقوق فرد مجرد بدون سابقه	۱۳۴٬۹۰۹٬۶۸۰	۹٬۴۴۳٬۶۷۸	۳۱٬۰۲۹٬۲۲۶
حقوق فرد مجرد با یک سال سابقه	۱۳۷٬۷۲۹٬۶۸۰	۹٬۶۴۱٬۰۷۸	۳۱٬۶۷۷٬۸۲۶
حقوق فرد متاهل بدون فرزند بدون سابقه	۱۳۹٬۹۰۹٬۶۸۰	۹٬۷۹۳٬۶۷۸	۳۲٬۱۷۹٬۲۲۶
حقوق فرد متاهل با یک فرزند بدون سابقه	۱۵۰٬۳۰۰٬۶۴۸	۹٬۷۹۳٬۶۷۸	۳۲٬۱۷۹٬۲۲۶
حقوق فرد متاهل بدون فرزند با یک سال سابقه	۱۴۲٬۷۲۹٬۶۸۰	۹٬۹۹۱٬۰۷۸	۳۲٬۸۲۷٬۸۲۶
حقوق فرد متاهل با یک فرزند با یک سال سابقه	۱۵۳٬۱۲۰٬۶۴۸	۹٬۹۹۱٬۰۷۸	۳۲٬۸۲۷٬۸۲۶
حقوق فرد مجرد بدون سابقه	۱۳۴٬۹۰۹٬۶۸۰	۹٬۴۴۳٬۶۷۸	۳۱٬۰۲۹٬۲۲۶
حقوق فرد مجرد با یک سال سابقه	۱۳۷٬۷۲۹٬۶۸۰	۹٬۶۴۱٬۰۷۸	۳۱٬۶۷۷٬۸۲۶

تعیین دستمزد بیمه شدگان اختیاری

مبنای پرداخت حق بیمه برای کسانی که بیش از ۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند بین ۷۰ تا ۱۰۰ درصد میانگین دستمزد آخرین (۳۶۰) روز قبل از ثبت تقاضا بیمه اختیاری به انتخاب متقاضی خواهد بود مشروط بر اینکه از ۱/۲ حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار کمتر نباشد و مبنای پرداخت حق بیمه متقاضیانی که پنج سال و کمتر از پنج سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند به انتخاب متقاضی بین ۱/۲ حداقل دستمزد و حداکثر دستمزد شاغلین خواهد بود. از ابتدای هر سال به میزانی که طبق مقررات مصوب شورای عالی کار به سطوح دستمزد شاغلین اضافه می‌شود مبنای پرداخت حق بیمه افزایش می‌یابد.

دستمزد بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد

حق‌بیمه‌ای که برای بیمه‌شدگان حرف و مشاغل آزاد و اختیاری (خویش‌فرما) تعیین می‌شود که براساس دستمزد و حقوق اعلامی متقاضی و قرارداد فی‌مابین تعیین می‌شود. در این حالت میزان دستمزد اعلامی می‌بایست مابین حداقل و حداکثر دستمزد سال مورد نظر باشد.

حق بیمه روستایی

در بیمه روستایی ۱۵ درصد درآمد فرد به عنوان حق‌بیمه لحاظ می‌شود. از این ۱۵ درصد، ۱۰ درصد سهم دولت و ۵ درصد سهم بیمه‌شده تعیین شده‌است. در صورت بروز مواردی چون:

• خشکسالی
• حوادث غیر طبیعی در روستاها
• آفات خراب کننده محصولات کشاورزی و باغ‌داری

•  

•  

دولت افزون بر سهم خود، تعهد پرداخت ۵ درصد سهم بیمه‌شده را نیز دارد. 

لازم به ذکر است سن بازنشستگی در بیمه روستایی ۶۵ سال است. مبلغ مستمری یا مبلغ بازنشستگی بیمه روستایی با توجه به میانگین حق‌بیمه پرداختی ۵ سال آخر تعیین می‌شود.

جدول حق بیمه روستایی ۱۴۰۴

نرخ حق بیمه روستایی یا جدول پرداختی حق بیمه روستایی (به ریال) در سال ۱۴۰۴ مطابق جدول زیر است:

حق بیمه عشایری در سال ۱۴۰۴

در سال ۱۴۰۴ حق بیمه عشایر بر پایه ۷ درصد حداقل دستمزد محاسبه می‌شود که پرداخت کامل آن بر عهده دولت است. این در حالی است که در سال‌های گذشته، ملاک محاسبه حق بیمه، ۱۵ درصد از درآمد فرد بیمه‌شده بود و دولت تنها ۱۰ درصد آن را پرداخت می‌کرد و ۵ درصد باقی‌مانده بر عهده شخص بود. این تغییر نشان‌دهنده رویکرد تازه‌ای در جهت تقویت وضعیت اقتصادی و معیشتی خانوارهای عشایری است.

از دیگر اقدامات حمایتی مهم برای جامعه عشایری، تأمین اعتبار لازم برای بیمه رایگان زنان خانه‌دار دارای سه فرزند و بیشتر در مناطق روستایی و عشایری است. طبق ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، دولت مکلف است کل حق بیمه این گروه از زنان را پرداخت کند. اجرای این طرح در راستای بهبود شرایط معیشتی و افزایش کیفیت زندگی زنان ساکن در این مناطق انجام می‌گیرد.

حق بیمه شامل چه پرداخت‌هایی می‌شود؟

بیمه‌گذار باید توجه داشته باشد که پرداخت حق بیمه به موقع، یکی از مهم‌ترین تعهدات او در برابر بیمه‌گر است. در صورت عدم پرداخت حق بیمه به موقع، بیمه‌گذار از پوشش بیمه‌ای محروم می‌شود. حق بیمه شامل دو بخش اصلی است:

جزء ثابت

این بخش از حق بیمه، مستقل از میزان خسارت‌های احتمالی است و به عنوان هزینه‌های جاری بیمه‌گر برای ارائه خدمات بیمه‌ای در نظر گرفته می‌شود.

جزء متغیر

این بخش از حق بیمه، بر اساس میزان ریسک پوشش‌های بیمه‌ای تعیین می‌شود. به عنوان مثال، حق بیمه بیمه بدنه خودرو با توجه به ارزش خودرو، میزان پوشش‌های بیمه‌ای و سابقه رانندگی بیمه‌گذار تعیین می‌شود.

علاوه بر این دو بخش اصلی، حق بیمه ممکن است شامل موارد زیر نیز باشد:

• مالیات بر ارزش افزوده: این مالیات بر اساس نرخ مصوب قانون مالیات بر ارزش افزوده، به حق بیمه اضافه می‌شود.
• کارمزد بیمه‌گر: این کارمزد به عنوان هزینه‌های مربوط به فعالیت‌های بیمه‌گری توسط بیمه‌گر دریافت می‌شود.
• سایر هزینه‌ها: این هزینه‌ها ممکن است شامل هزینه‌های صدور بیمه‌نامه، هزینه‌های خسارت و سایر هزینه‌های مرتبط با بیمه‌گری باشد.

•  

•  

حق بیمه انواع بیمه‌ها توسط بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شود. در ادامه به توضیح برخی از انواع پرداخت‌های مرتبط با حق بیمه می‌پردازیم:

 

• پرداخت حق بیمه خسارت
• بازخرید ایام مرخصی
• حق همسر
• عیدی
• حق شیر
• حق التضمین
• خسارت اخراج و سنوات پایان کار
• هزینه سفر و حق ماموریت
• پاداش نهضت سوادآموزی

مزایا پرداخت حق بیمه و داشتن بیمه تأمین اجتماعی

از نظر برخی، هزینه برای بیمه باعث کم شدن منابع مالی‌ست و دلیلی برای چنین هزینه‌هایی نیست درحالیکه پرداخت حق بیمه و داشتن بیمه تأمین اجتماعی، یک سرمایه‌گذاری مهم برای افراد و جامعه است. این امر به افراد کمک می‌کند تا در برابر خطرات اجتماعی و در دوران بازنشستگی، از حمایت مالی برخوردار شوند. پرداخت حق بیمه و داشتن بیمه تأمین اجتماعی دارای مزایای زیادی برای افراد و جامعه است. برخی از مهم‌ترین مزایای این امر عبارتند از:

پوشش در برابر خطرات اجتماعی

بیمه تأمین اجتماعی، افراد را در برابر خطرات اجتماعی مانند بیماری، از کارافتادگی، بازنشستگی و فوت، تحت پوشش قرار می‌دهد. این امر به افراد کمک می‌کند تا در صورت وقوع این خطرات، از حمایت مالی برخوردار شوند.

افزایش رفاه اجتماعی

بیمه تأمین اجتماعی، به بهبود رفاه اجتماعی افراد و جامعه کمک می‌کند. این امر با ارائه حمایت مالی به افراد در هنگام بروز خطرات اجتماعی، به کاهش فقر و نابرابری کمک می‌کند.

ایجاد اشتغال پایدار

بیمه تأمین اجتماعی، به ایجاد اشتغال پایدار کمک می‌کند. این امر با تضمین حقوق کارگران و کارفرمایان، به افزایش انگیزه برای سرمایه‌گذاری و اشتغال کمک می‌کند.

پرداخت حق بیمه به عهده کیست؟

بر اساس قانون، پرداخت حق بیمه به عهده کارفرما و بیمه‌شده است. کارفرما موظف است سهم خود و سهم بیمه‌شده از حق بیمه را به صورت ماهانه، سه ماهه، شش ماهه یا سالانه به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند. در برخی موارد، دولت نیز موظف به پرداخت بخشی از حق بیمه است. به عنوان مثال در یک مورد، دولت موظف است سهم بیمه‌شده را برای بیمه‌شدگانی که فاقد کارفرما هستند، پرداخت کند. بیمه‌شده نیز موظف است در صورت تغییر شغل، کارفرمای جدید خود را در اسرع وقت از وضعیت بیمه‌ای خود مطلع کند. سهم کارفرما از حق بیمه، شامل موارد زیر است:

• بیمه درمانی: ۷ درصد از حقوق و مزایای بیمه‌شده
• بیمه بازنشستگی: ۱۲ درصد از حقوق و مزایای بیمه‌شده
• بیمه بیکاری: ۲ درصد از حقوق و مزایای بیمه‌شده

حق بیمه از کدام پرداخت‌ها کسر می‌شود؟

طبق قانون، حق بیمه تأمین اجتماعی از حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه کسر می‌شود. حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه عبارتند از:

• حقوق و دستمزد: شامل حقوق پایه، مزایای مستمر شغلی، پاداش مستمر و کار اضافه.
• مزایای نقدی: شامل مزایایی که تحت هر عنوان به صورت مزد، حقوق، کارمزد و یا کارآموزی به بیمه شده پرداخت می گردد، در صورتی که از حداقل حقوق و مزایای سال مربوطه کمتر نباشد.

حداکثر حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه، هر سال از طرف مراجع ذیربط اعلام می‌شود و مازاد بر آن مشمول کسر حق بیمه نیست. بیمه‌شده موظف است در صورت دریافت هرگونه حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه، کارفرما را از این موضوع مطلع کند. کارفرما نیز موظف است سهم خود و سهم بیمه‌شده را از حق بیمه را به صورت ماهانه، سه ماهه، شش ماهه یا سالانه به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت حق بیمه به موقع، بیمه‌شده از پوشش بیمه‌ای محروم می‌شود.

جمع‌بندی

حق بیمه، یک مزیت مهم برای کارگران، کارفرمایان و جامعه است. با پرداخت حق بیمه، کارگران می‌توانند در برابر حوادث و بیماری‌ها، بازنشستگی، بیکاری و سایر موارد از حمایت مالی برخوردار شوند. کارفرمایان نیز با پرداخت حق بیمه، می‌توانند از مسئولیت‌های مالی خود در قبال کارگران رها شوند و از بروز حوادث و بیماری‌های شغلی جلوگیری کنند. جامعه نیز با پرداخت حق بیمه، از مزایای آن مانند کاهش هزینه‌های دولت و افزایش رفاه اجتماعی بهره‌مند می‌شود.