کار اقماری چیست؟ (قوانین، ویژگی‌ها و حقوق کار اقماری)

اشتغال در کارهایی با شرایط خاص، نیازمند نوع خاصی از فعالیت است. مثلا در پروژه‌های بزرگ سدسازی که زمان‌های زیادی برای بتن‌ریزی صرف می‌شود، کارگران و متخصصان باید بیشتر از ساعات عادی کار را صرف فعالیت تخصصی خود کنند. این نوع از اشتغال برای شاغلین آن دارای روزهای استراحت بیشتری است. در نتیجه کارهای اقماری؛ قوانین، ویژگی‌ها و قرارداد کاری متفاوتی دارند. در این مقاله در خصوص کلیات کار‌های اقماری گفته‌ایم:

تعریف کار اقماری

کار اقماری به نوعی از اشتغال گفته می‌شود که در آن کارکنان برای مدت زمان مشخصی به‌صورت متناوب و دوره‌ای در محل کار حاضر می‌شوند و پس از آن برای یک دوره استراحت به خانه یا محلی دیگر باز می‌گردند. این نوع کار معمولا در صنایعی مانند نفت و گاز، معادن، و پروژه‌های ساختمانی بزرگ که در مناطق دورافتاده یا صعب‌العبور قرار دارند، رایج است.

قانون کار اقماری

قانون کار اقماری به نحوه استخدام و شرایط کاری کارگران در مناطقی که نیاز به حضور موقت و چرخشی دارند می‌پردازد. این نوع کار معمولا در پروژه‌های صنعتی، نفت و گاز، معادن و مناطق دورافتاده اجرا می‌شود. دوره‌های کاری و استراحت به صورت متناوب (مثلا ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت) تنظیم می‌شوند. کارفرما موظف به تأمین شرایط ایمنی، بهداشت، اقامت و حمل‌ونقل کارگران است. حقوق و دستمزد بر اساس روزهای کاری و دوره‌های استراحت محاسبه شده و ممکن است شامل اضافه‌کاری و مزایای غیرنقدی نیز باشد. تنظیم قرارداد کتبی بین طرفین برای تعیین دقیق شرایط و حقوق الزامی است.

نمونه‌ای از صنایعی که کار اقماری در آنها رواج دارد

همانطور که اشاره شد این نوع قرارداد کاری در فعالیت‌ها و صنایع خاصی رواج دارد. کار اقماری، بیشتر در صنایعی است که نیاز به حضور مستمر و طولانی‌مدت در مناطق دورافتاده، شرایط خاص کاری، یا پروژه‌های حساس دارند. برخی از این صنایع عبارت‌اند از:

صنعت نفت و گاز: پروژه‌های استخراج و تولید نفت و گاز، به‌ویژه در مناطق دورافتاده یا دریایی (مثل سکوهای نفتی)، معمولا با شیفت‌های اقماری انجام می‌شوند.

معادن: استخراج معادن در مناطق دورافتاده و کوهستانی به نیروی کار اقماری نیاز دارد که به‌صورت دوره‌ای در محل معدن حاضر می‌شوند.

پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز بزرگ: ساخت سدها، تونل‌ها، پل‌ها و پروژه‌های زیرساختی در مناطق دور از شهرها معمولا نیاز به کار اقماری دارد.

نیروگاه‌ها و تاسیسات انرژی: برخی نیروگاه‌های برق، به‌ویژه آن‌هایی که در مناطق دورافتاده قرار دارند، از کارگران اقماری استفاده می‌کنند.

پروژه‌های دریایی و کشتیرانی: فعالیت‌هایی مانند تعمیرات کشتی‌ها، ساخت تأسیسات دریایی و یا فعالیت‌های تحقیقاتی دریایی اغلب به شیوه اقماری انجام می‌شود.

پروژه‌های اکتشافی: اکتشافات زمین‌شناسی، منابع معدنی، و تحقیقات علمی در مناطق صعب‌العبور و دورافتاده به کار اقماری نیاز دارند.

ویژگی کارهای اقماری

دوره‌های کاری و استراحتی

در کار اقماری، کارکنان به مدت مشخصی مثلا دو هفته در محل کار (که معمولا دور از محل زندگی‌شان است) حضور دارند و سپس برای دوره‌ای مشخص (مثلا دو هفته دیگر) به استراحت می‌پردازند. این دوره‌ها ممکن است بر اساس توافقات مختلف و نوع صنعت متفاوت باشد.

ساعات کاری

ساعات کاری در دوره‌های کاری ممکن است طولانی‌تر از روزهای کاری عادی باشد، به این معنا که کارکنان ممکن است روزانه ۱۰ تا ۱۲ ساعت یا بیشتر کار کنند.

اسکان و تغذیه

کارفرما معمولا مسئول تأمین محل اقامت، غذا و سایر نیازهای کارکنان در دوره‌های کاری است. این محل‌ها معمولا کمپ‌ها یا خوابگاه‌های موقتی هستند که در نزدیکی محل کار ساخته شده‌اند.

حقوق و مزایا

به دلیل دوری از خانواده و شرایط سخت کار، معمولا حقوق و مزایای بیشتری به کارکنان اقماری پرداخت می‌شود. این مزایا ممکن است شامل پاداش‌های ویژه، هزینه‌های سفر، و امکانات رفاهی اضافی باشد.

امنیت و سلامت

به دلیل شرایط خاص و احتمال خطرات بیشتر در محیط‌های دورافتاده، قوانین سختگیرانه‌ای برای ایمنی و بهداشت کارکنان اعمال می‌شود. کارفرمایان ملزم به ارائه تجهیزات ایمنی و فراهم کردن دسترسی به خدمات پزشکی هستند.

ویژگی‌های روان‌شناختی و اجتماعی

کار اقماری ممکن است بر روان و زندگی اجتماعی کارکنان تأثیر بگذارد، زیرا آن‌ها مدت‌های طولانی دور از خانواده و دوستان خود هستند. به همین دلیل، ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی و ارائه حمایت‌های روانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مزایا و معایب کار اقماری

کار اقماری که به دوره‌های متناوب کار و استراحت در محل‌های کاری دورافتاده و پروژه‌های خاص اشاره دارد، دارای مزایا و معایبی است که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

• مزایای کار اقماری

درآمد بالاتر

به دلیل شرایط سخت و دوری از خانواده، معمولاً حقوق و مزایای بیشتری به کارکنان اقماری پرداخت می‌شود. این می‌تواند شامل حقوق پایه بالاتر، پاداش‌های ویژه و مزایای اضافی مانند هزینه‌های سفر باشد.

امکانات و خدمات ویژه

کارفرمایان معمولا برای کارکنان اقماری امکاناتی مانند محل اقامت، تغذیه و خدمات رفاهی را فراهم می‌کنند که می‌تواند فشارهای ناشی از دوری از خانه را کاهش دهد.

تجربه کاری خاص

کار اقماری معمولا در پروژه‌های بزرگ و مهم انجام می‌شود. این فرصت‌ها به کارکنان اجازه می‌دهد که در پروژه‌های چالش‌برانگیز و متنوع شرکت کنند و مهارت‌های حرفه‌ای خود را ارتقا دهند.

امکان پس‌انداز بیشتر

به دلیل کمبود فرصت‌های خرج کردن در محل کار، کارکنان اقماری ممکن است بتوانند بخش بیشتری از درآمد خود را پس‌انداز کنند.

• معایب کار اقماری

دوری طولانی از خانواده

یکی از بزرگ‌ترین معایب کار اقماری، دوری طولانی از خانواده و دوستان است. این مسئله می‌تواند باعث ایجاد تنش‌های روانی و مشکلات خانوادگی شود.

شرایط کاری سخت

محیط‌های کاری دورافتاده، آب‌وهوای سخت و ساعات کاری طولانی می‌توانند فشار فیزیکی و روانی زیادی به کارکنان وارد کنند.

خطرات ایمنی و بهداشت

کار در مناطق دورافتاده و در شرایط خطرناک ممکن است خطرات ایمنی و بهداشتی بیشتری به همراه داشته باشد. اگرچه کارفرما مسئول تأمین تجهیزات ایمنی است، اما این شرایط می‌تواند برای برخی از کارکنان چالش‌برانگیز باشد.

خستگی و فرسودگی

 به دلیل ساعات کاری طولانی و شرایط کاری سخت، کارکنان اقماری ممکن است با خستگی و فرسودگی مفرط مواجه شوند. این مسئله می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.

محدودیت در زندگی اجتماعی

دوری از محیط‌های اجتماعی معمول و عدم دسترسی به تفریحات و فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند بر زندگی اجتماعی کارکنان تأثیر منفی بگذارد.

عدم ثبات کاری

در برخی موارد، کار اقماری ممکن است به دلیل پایان پروژه‌ها یا تغییرات در برنامه‌ریزی‌ها، منجر به بی‌ثباتی در اشتغال شود. این مسئله می‌تواند بر امنیت شغلی تأثیر بگذارد.

محاسبه حقوق اقماری

با توجه به اینکه قانون خاصی برای محاسبه حقوق و دستمزد کار اقماری وجود ندارد، این موضوع به جزئیات قرارداد کار، قوانین کار محلی و شرایط صنعت وابسته است. همچنین، کارفرمایان و کارگران باید با قوانین جاری آشنا باشند تا از حقوق خود مطلع شده و بتوانند به‌صورت آگاهانه از آن‌ها دفاع کنند.

قرارداد کار اقماری

قرارداد کار اقماری یک توافقنامه رسمی بین کارفرما و کارگر است که شرایط و ضوابط کاری، حقوق و مزایا، و وظایف هر دو طرف را در چارچوب کار اقماری تعریف می‌کند. این قرارداد باید به طور دقیق تنظیم شود تا تمامی جنبه‌های حقوقی و قانونی مربوط به کار اقماری را پوشش دهد.

نمونه یک قرارداد

این قرارداد میان شرکت [نام شرکت] به‌عنوان کارفرما و آقای/خانم [نام کارگر] به‌عنوان کارگر، به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی]، در تاریخ [تاریخ] منعقد می‌گردد.

به موجب این قرارداد، کارگر متعهد می‌شود وظایف خود را در محل پروژه [نام پروژه] واقع در [محل پروژه] انجام دهد. دوره‌های کاری به صورت [تعداد روز] روز کار و [تعداد روز] روز استراحت تعیین می‌شود. ساعات کاری در دوره‌های کاری از ساعت [زمان شروع] تا [زمان پایان] می‌باشد.

حقوق ماهیانه کارگر برابر با [مبلغ حقوق] ریال است که در پایان هر دوره کاری پرداخت خواهد شد. کارفرما موظف است هزینه‌های اسکان، تغذیه و سایر امکانات رفاهی را در طول دوره‌های کاری تأمین کند. همچنین کارگر تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی و حوادث قرار دارد و کارفرما ملزم به پرداخت حق بیمه وی می‌باشد.

کارگر متعهد است تمامی وظایف محوله را به‌طور کامل انجام دهد و مقررات ایمنی و بهداشتی را رعایت نماید. در صورت بروز هرگونه اختلاف در تفسیر یا اجرای مفاد این قرارداد، موضوع به داوری فرد یا نهاد منتخب طرفین ارجاع خواهد شد. این قرارداد به مدت [مدت قرارداد] اعتبار دارد و در صورت رضایت طرفین قابل تمدید است.

اطلاعات لازم در قرارداد کار اقماری

در قرارداد‌های کار اقماری باید برخی نکات مهم ذکر شود تا کارفرما و کارمند (کارگر) نسبت به حقوق همدیگر اطلاع داشته باشند. در اینجا برخی از مهمترین اطلاعات قرارداد کار اقماری را ذکر می‌کنیم:

تعریف شغل و شرایط کاری

• شرح دقیق وظایف و مسئولیت‌های کارمند.
• مکان و شرایط کاری (مثلا در چه منطقه‌ای کار خواهد کرد و چه امکاناتی در محل کار وجود دارد).
• ساعت‌های کاری (روال معمولا ۲ هفته کار و ۲ هفته استراحت است، اما می‌تواند متفاوت باشد).

مدت زمان قرارداد

• تعیین مدت زمان قرارداد (موقت یا دائمی).
• تعیین دوره‌های کاری و استراحت (مثلا ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت).

حقوق و مزایا

• تعیین میزان حقوق پایه و نحوه پرداخت (مثلا پرداخت ماهانه یا روزانه).
• مزایای اضافی مانند اضافه‌کاری، پاداش‌ها، و کمک‌هزینه‌های مختلف (مثل هزینه اقامت، حمل‌ونقل و غذا).
• بیمه‌های درمانی، حوادث، و زندگی.

اقامت و حمل‌ونقل

• شرایط اقامت در محل کار (مثلا تأمین مسکن یا هزینه‌های اقامت).
• شرایط و هزینه‌های حمل‌ونقل به محل کار و بازگشت به منزل.

ایمنی و بهداشت

• تاکید بر رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشت در محل کار.

• ارائه آموزش‌های لازم به کارکنان درباره موارد ایمنی و واکنش‌های اضطراری.

مرخصی و استراحت

• شرایط استفاده از مرخصی‌های سالانه، استعلاجی و غیره.
• نحوه محاسبه روزهای استراحت (مثلا در پایان دوره کار یا بین آن‌ها).

فسخ قرارداد

• شرایط و نحوه فسخ قرارداد توسط هر یک از طرفین.
• تعیین مواردی که می‌تواند منجر به فسخ قرارداد شود (مثل تخلف از قوانین یا عدم انجام وظایف).

حل اختلاف

• تعیین روش‌های حل اختلافات احتمالی بین کارفرما و کارمند (مثلاً از طریق مذاکره، میانجی‌گری، یا دادگاه).

تعهدات طرفین

• تعهدات کارمند به انجام وظایف محوله و رعایت قوانین و مقررات محل کار.
• تعهدات کارفرما به تأمین شرایط کاری مناسب و پرداخت به‌موقع حقوق و مزایا.

مرخصی کارگران اقماری

مرخصی کارگران اقماری یکی از موضوعات مهم در قراردادهای این نوع کار است که باید به‌وضوح مشخص و تنظیم شود. کار اقماری به دلیل دوره‌های متناوب کاری و استراحت، شرایط خاصی را برای مرخصی ایجاد می‌کند که با شرایط مرخصی در مشاغل معمولی متفاوت است.

انواع مرخصی در کار اقماری

مرخصی استحقاقی (سالانه)

کارگران اقماری نیز مانند سایر کارگران حق دارند از مرخصی استحقاقی سالانه بهره‌مند شوند. کارگران حق دارند ۳۰ روز مرخصی استحقاقی در سال داشته باشند (معادل ۲/۵ روز در هر ماه کاری)، که این مدت می‌تواند به نسبت ساعات کار آن‌ها در دوره‌های کاری محاسبه شود.

این مرخصی‌ها باید بر اساس توافق طرفین و با توجه به دوره‌های کاری و استراحتی تنظیم شود تا تداخلی با برنامه‌ریزی پروژه نداشته باشد.

مرخصی استراحت دوره‌ای

کار اقماری به طور طبیعی شامل دوره‌های استراحت است که پس از هر دوره کاری اختصاص می‌یابد (مثلاً دو هفته کار و دو هفته استراحت). این دوره‌های استراحت بخشی از تنظیمات خاص کار اقماری است و معمولاً به عنوان مرخصی محاسبه نمی‌شود، زیرا جزو قرارداد کاری است.

این دوره‌های استراحت به منظور بازگرداندن نیروی کارگران پس از دوره‌های طولانی و سخت کاری در نظر گرفته می‌شود.

مرخصی اضطراری

کارگران اقماری نیز ممکن است نیاز به مرخصی اضطراری داشته باشند (مانند بیماری خود یا اعضای خانواده، مشکلات شخصی یا حوادث). این مرخصی‌ها باید طبق قوانین کار و با اطلاع قبلی به کارفرما گرفته شود.

در قرارداد باید مشخص شود که مرخصی‌های اضطراری چگونه با دوره‌های کاری و استراحتی هماهنگ می‌شود و چه تمهیداتی برای جایگزینی نیروی کار در طول این مدت در نظر گرفته می‌شود.

مرخصی بدون حقوق

در صورت درخواست کارگر و موافقت کارفرما، مرخصی بدون حقوق نیز می‌تواند در نظر گرفته شود. این نوع مرخصی معمولاً در شرایطی که کارگر نیاز به غیبت طولانی‌مدت دارد و حقوقی در این مدت دریافت نمی‌کند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مرخصی خاص (ازدواج، فوت، زایمان و …)

بر اساس قوانین کار، کارگران حق دارند از مرخصی‌های خاص مانند مرخصی ازدواج، مرخصی فوت نزدیکان، و مرخصی زایمان استفاده کنند. این مرخصی‌ها باید طبق قوانین ملی و با رعایت مقررات خاص کار اقماری ارائه شود.

دانلود فایل قرارداد کاری اقماری

دانلود فایل

نتیجه‌گیری

کار اقماری نوعی از اشتغال است که در آن کارگران به‌طور دوره‌ای و چرخشی در مناطق دورافتاده یا پروژه‌های خاص مشغول به کار می‌شوند. این نوع کار شامل دوره‌های متناوب کاری و استراحت است. کار اقماری به‌طور معمول در صنایعی مانند نفت و گاز، معادن، و پروژه‌های عمرانی بزرگ رایج است. هدف از این شیوه کار، مدیریت بهتر نیروهای کار در شرایط سخت و مناطق دورافتاده است.