صفر تا صد کار فصلی؛ قانون، دستمزد، بیمه کارگران فصلی

بسیاری از فعالین بازار کار و کسب و کارها، مدل کار فصلی را انتخاب کرده‌اند. کار فصلی شرایط خاصی به لحاظ مدت و نوع کار دارد و در متن قانون برای کارگران و فعالان آن مواد قانونی خاصی پیش‌بینی شده است. ما در این مقاله مهمترین نکات در خصوص کار فصلی، مدت زمان، بیمه، دستمزد و… را مورد بررسی قرار داده‌ایم:  

کار فصلی چیست؟

کار فصلی نوعی اشتغال است که در دوره‌های خاصی از سال و بر اساس نیازهای فصلی یا شرایط ویژه انجام می‌شود. این نوع کار به طور معمول در صنایعی مانند کشاورزی، گردشگری، حمل‌ونقل و خرده‌فروشی رایج است، جایی که تقاضا در برخی فصل‌ها افزایش می‌یابد. کارگران فصلی معمولا قراردادهای کوتاه‌مدتی دارند و پس از پایان فصل مشخص، شغل خود را ترک می‌کنند. ویژگی بارز کار فصلی، وابستگی آن به تغییرات آب‌وهوایی، مناسبت‌ها، یا چرخه‌های اقتصادی است.کار فصلی می‌تواند توسط کارفرمایان برای مدیریت نوسانات تقاضا استفاده شود. با این حال، عدم ثبات و مزایای شغلی از چالش‌های این نوع اشتغال است.

انواع کار فصلی

کار فصلی اغلب به عواملی مانند فصل‌ها، تعطیلات یا دوره‌های اوج فعالیت وابسته‌اند. انواع کارهای فصلی عبارت‌اند از:

کشاورزی و باغبانی

این مشاغل شامل برداشت محصولات، کاشت گیاهان فصلی، چیدن میوه و سایر فعالیت‌های مرتبط با فصل‌های کشاورزی است. معمولا در بهار و تابستان بیشترین تقاضا را دارند و برای افرادی مناسب‌اند که علاقه‌مند به فعالیت‌های فضای باز هستند.

صنعت گردشگری و هتلداری

مشاغلی مانند راهنمای گردشگری، کارکنان هتل‌ها، رستوران‌ها و فروشندگان صنایع دستی در فصل‌های توریستی (مانند تابستان یا تعطیلات نوروز) رونق دارند. این شغل‌ها به دلیل نیاز به خدمات موقت، در دوره‌های اوج سفرها تقاضای زیادی دارند.

فعالیت‌های ورزشی و تفریحی

کار در پیست‌های اسکی در زمستان، مدیریت کمپ‌های تابستانی و مربی‌گری ورزش‌های آبی یا زمستانی نمونه‌هایی از این دسته هستند. این نوع مشاغل به شدت به شرایط آب‌وهوایی و فصل وابسته‌اند.

مشاغل مرتبط با تعطیلات و مناسبت‌ها

 فعالیت‌هایی مثل فروش محصولات کریسمس، هالووین، یا نوروز، تهیه و توزیع هدایا و دکوراسیون مربوط به این مناسبت‌ها، تنها در دوره‌های مشخصی از سال رایج هستند و تقاضای زیادی دارند.

ساخت‌وساز و تعمیرات فصلی

در مناطقی با شرایط آب‌وهوایی سخت، مشاغل ساختمانی و تعمیراتی معمولا در فصول گرم‌تر انجام می‌شوند. کارگرانی که در زمینه ساخت جاده‌ها، بازسازی خانه‌ها، یا تعمیرات اساسی فعالیت دارند، اغلب به صورت فصلی استخدام می‌شوند.

مشاغل آموزشی و دوره‌های آموزشی تابستانی

برخی از معلمان یا مربیان ممکن است در کمپ‌های تابستانی، کلاس‌های جبرانی، یا کارگاه‌های آموزشی فصلی فعالیت کنند. این نوع کارها معمولا برای دانش‌آموزان یا دانشجویانی که نیاز به آموزش اضافی دارند، ارائه می‌شود.

کارگران فصلی چه کسانی هستند؟

کارگران فصلی افرادی هستند که برای دوره‌های کوتاه‌مدت و در زمان‌های مشخصی از سال، معمولا بر اساس نیازهای فصلی صنایع مختلف، استخدام می‌شوند. این افراد در صنایعی مانند کشاورزی، گردشگری، خرده‌فروشی، ساخت‌وساز، و حمل‌ونقل فعالیت می‌کنند. آن‌ها اغلب به مشاغلی مانند برداشت محصولات کشاورزی، ارائه خدمات به گردشگران در فصل‌های پرتقاضا، یا فعالیت در مناسبت‌های خاص مشغول هستند. 

کارگران فصلی ممکن است شامل افراد محلی، مهاجران، یا حتی دانشجویانی باشند که به دنبال درآمد موقت یا شغل پاره‌وقت هستند. هرچند این نوع اشتغال انعطاف‌پذیر است، اما معمولاً فاقد مزایای بلندمدت مانند بیمه یا امنیت شغلی است.

پیدا‌کردن کار فصلی

مشخص کردن نوع کار فصلی مدنظر

ابتدا نوع کاری که به آن علاقه دارید یا مهارت کافی برای انجامش دارید را مشخص کنید. به فصل موردنظر و کارهای رایج آن توجه کنید. مثلا در تابستان می‌توانید به سراغ مشاغل مرتبط با گردشگری بروید و در پاییز برداشت محصولات کشاورزی یا فروش فصلی گزینه‌های مناسبی هستند. همچنین، مشخص کنید که آیا حاضر به سفر به شهر یا مناطق دیگر برای این نوع کارها هستید یا ترجیح می‌دهید در محل زندگی خود بمانید.

تحقیق درباره فرصت‌های شغلی فصلی

از منابع مختلف برای پیدا کردن فرصت‌های فصلی کمک بگیرید. در سایت‌های کاریابی یا شبکه‌های اجتماعی به دنبال آگهی‌های مرتبط باشید. آژانس‌های کاریابی یا حتی مراجعه مستقیم به شرکت‌ها و مزارع نیز می‌تواند مؤثر باشد. توجه کنید که بعضی مشاغل فصلی در بازارهای محلی یا غرفه‌های مناسبتی بیشتر رایج هستند.

تهیه رزومه ساده و مرتبط

یک رزومه مختصر با تمرکز روی مهارت‌ها و تجربیات مرتبط تهیه کنید. در این رزومه مشخص کنید که تجربه‌های قبلی شما چگونه می‌تواند به کار فصلی جدید کمک کند. برای مشاغل فصلی نیازی به رزومه پیچیده نیست، اما مهارت‌هایی مثل کار تیمی، انعطاف‌پذیری و یادگیری سریع را برجسته کنید.

استفاده از ارتباطات و شبکه‌های شخصی

از دوستان، آشنایان و گروه‌های محلی بپرسید که آیا فرصت‌های شغلی فصلی سراغ دارند. در بسیاری موارد، شبکه‌های شخصی سریع‌ترین راه برای یافتن کار موقت است. همچنین، اگر تجربه قبلی در این نوع کارها دارید، می‌توانید با کارفرمایان قبلی تماس بگیرید و از فرصت‌های جدید مطلع شوید.

آمادگی برای مراحل استخدام و شروع کار

برای مصاحبه یا ملاقات حضوری با کارفرما آماده باشید. خوش‌رویی و نشان دادن اشتیاق برای کار اهمیت زیادی دارد. مدارک هویتی و گواهی‌های موردنیاز را از قبل آماده کنید. شرایط کاری مثل ساعات کار، حقوق و مزایا را پیش از شروع بررسی کنید تا از تطابق آن با نیازها و توقعات خود اطمینان پیدا کنید.

نمونه‌هایی از مشاغل فصلی

مشاغل فصلی به دلیل ارتباطشان با زمان خاصی از سال انجام می‌شوند و در سایر فصول معمولاً غیرفعال هستند. این مشاغل در حوزه‌های مختلف وجود دارند و در ادامه به برخی از نمونه‌های رایج اشاره می‌شود:

مشاغل آموزشی و فرهنگی

• برگزاری کلاس‌های تابستانی یا اردوهای آموزشی برای کودکان و نوجوانان
• تدریس مهارت‌های فصلی مانند شنا، کوهنوردی یا اسکی
• برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های مرتبط با مناسبت‌های خاص (مانند کارگاه‌های صنایع دستی)

مشاغل خدماتی موقت

• کار در تفریحگاه‌ها، پارک‌های آبی و مراکز تفریحی در تابستان
• مدیریت و راه‌اندازی رویدادها، نمایشگاه‌ها، و جشنواره‌ها
• خدمات اسکان یا اجاره تجهیزات تفریحی (دوچرخه، قایق، اسکی و غیره)

کشاورزی 

• برداشت محصول (مانند برنج، گندم، زعفران، یا میوه‌ها)
• هرس درختان و آماده‌سازی باغ‌ها در فصل بهار
• کار در گلخانه‌ها و مراکز پرورش گیاهان در بهار و تابستان

گردشگری 

• راهنمای تورهای مسافرتی در مناطق گردشگری
• خدمات در هتل‌ها، رستوران‌ها، یا اقامتگاه‌های تابستانی و زمستانی
• مربیگری یا پشتیبانی در ورزش‌های فصلی مثل اسکی در زمستان یا شنا در تابستان

فروشگاه‌ها و کسب‌وکارهای مناسبتی

• فروش محصولات ویژه تعطیلات (مانند نوروز، یلدا یا هالووین)
• کار در غرفه‌های فصلی یا بازارچه‌های موقت (مانند نمایشگاه‌های فصلی و مناسبت‌های فرهنگی)
• بسته‌بندی و توزیع کالاهای مرتبط با جشن‌ها و هدایا

برخی مشاغل صنعتی و تولیدی 

• تولید و بسته‌بندی مواد غذایی فصلی (مانند مربا، ترشی، یا خشکبار)
• فعالیت در کارگاه‌های تولید پوشاک مناسب فصل (لباس‌های تابستانی یا زمستانی)
• کار در سردخانه‌ها برای ذخیره‌سازی محصولات کشاورزی

ساختمانی و عمرانی

• کار در پروژه‌های ساختمانی که به شرایط آب‌وهوایی بستگی دارند (معمولا در بهار و تابستان)
• فعالیت‌های بازسازی و مرمت در فصول خشک سال

نکاتی در مورد موفقیت کار فصلی

۱- انتخاب شغل مناسب: شغلی متناسب با مهارت‌ها، علاقه‌ها و شرایط فیزیکی خود انتخاب کنید.

۲- انعطاف‌پذیری: آماده پذیرش شرایط متغیر کاری و ساعات کاری متنوع باشید.

۳- شبکه‌سازی: ارتباطات قوی با همکاران و کارفرمایان ایجاد کنید تا فرصت‌های آینده به دست آورید.

۴- عملکرد خوب: مسئولیت‌پذیری و تلاش بیشتر در کار می‌تواند به جذب مجدد شما کمک کند.

۵- آمادگی جسمی: در مشاغل فصلی که به فعالیت بدنی نیاز دارند، از سلامت بدنی خود اطمینان حاصل کنید.

۶- بیمه و قرارداد: از حق بیمه و شرایط قرارداد مطلع شوید و آن را به‌دقت بررسی کنید.

۷- مدیریت درآمد: درآمد فصلی خود را به‌طور مؤثر برای دوره‌های بیکاری مدیریت کنید.

۸- کسب تجربه: از کار فصلی به‌عنوان فرصتی برای یادگیری مهارت‌های جدید استفاده کنید.

قانون کار کارگران فصلی

بر اساس ماده ۷ قانون کار، کار فصلی به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که در بخشی از سال (معمولا به دلایل طبیعی، اقتصادی یا شرایط کاری) انجام می‌گیرند. این نوع کارها در سایر فصول تعطیل یا غیر قابل اجرا هستند؛ مثلا برداشت محصول، مشاغل گردشگری، یا کار در تفریحگاه‌های فصلی.

قرارداد کار فصلی

نوع قرارداد: قرارداد کار فصلی به‌صورت موقت تنظیم می‌شود و مدت آن مطابق با دوره فعالیت فصلی است.

تمدید قرارداد: پایان قرارداد به‌صورت خودکار با پایان فصل یا دوره کاری مشخص می‌شود و نیازی به فسخ جداگانه ندارد.

شفافیت شرایط: کارفرما موظف است شرایط کار، مدت قرارداد و جزئیات حقوق و مزایا را به‌صورت شفاف در قرارداد ذکر کند.

حقوق و مزایای کارگران فصلی

کارگران فصلی از نظر حقوق، بیمه و مزایا مشابه کارگران دائمی هستند و از حقوق قانونی نظیر حداقل دستمزد، بیمه تأمین اجتماعی و سایر مزایای قانونی برخوردارند. در طول مدت کار، کارفرما باید حق بیمه کارگران را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند.

عیدی و سنوات: این موارد معمولا بر اساس تعداد روزهای کاری محاسبه می‌شود.

تأمین اجتماعی و بیمه کار فصلی

کارگران فصلی مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند و باید در مدت اشتغال بیمه شوند. سابقه بیمه این نوع کارگران بر اساس روزهای کاری ثبت می‌شود. اگر کارگر در فصل‌های مختلف برای یک کارفرما کار کند، سوابق بیمه‌ای تجمیع می‌شود.

مرخصی و ساعات کاری

مرخصی استحقاقی: معمولا به نسبت مدت کار محاسبه می‌شود؛ مثلا به ازای هر ماه کار، دو روز مرخصی.

ساعات کار: ساعات کاری کارگران فصلی باید مطابق با مقررات کلی قانون کار باشد (۸ ساعت در روز یا ۴۴ ساعت در هفته)، مگر اینکه توافق دیگری در قرارداد ذکر شده باشد.

حق اعتراض و پیگیری حقوقی

اگر کارفرما حقوق و مزایای قانونی کارگران فصلی را رعایت نکند، کارگر می‌تواند به مراجع حل اختلاف (مانند اداره کار) مراجعه و شکایت کند. مراجع قانونی از جمله هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف وظیفه دارند به مسائل مربوط به کارگران فصلی رسیدگی کنند.

عدم استمرار قرارداد پس از پایان فصل

برخلاف کارگران دائمی، کارگران فصلی پس از پایان فصل مشمول قانون ادامه کار یا بازگشت به کار نیستند، مگر اینکه قراردادشان صراحتاً تمدید شود یا کارفرما آن‌ها را مجددا استخدام کند.

مدت در قرارداد کار فصلی

در قرارداد کار فصلی، مدت قرارداد به‌طور مشخص به بازه زمانی محدود و معینی که کار فصلی در آن انجام می‌شود وابسته است. این مدت متناسب با دوره فعالیت مورد نیاز در فصل یا بازه کاری خاص تعیین می‌شود. برای مثال، اگر شغلی تنها در تابستان یا فصل برداشت محصول انجام می‌شود، قرارداد نیز تنها برای همان مدت تنظیم خواهد شد.

بر اساس ماده ۷ قانون کار ایران، قراردادهای کار فصلی معمولا از نوع موقت هستند و پایان قرارداد به‌صورت خودکار با اتمام فصل یا دوره کاری مشخص می‌شود. در این نوع قراردادها، نیازی به اعلام فسخ یا پایان جداگانه نیست، مگر اینکه توافق دیگری میان کارگر و کارفرما صورت گیرد.

در عین حال، اگر فعالیت کاری به فصول مختلفی در سال کشیده شود یا نیاز به بازگشت مجدد کارگر برای فصل بعد باشد، این موضوع باید به‌وضوح در قرارداد ذکر شود. شفافیت در تعیین مدت قرارداد و تاریخ شروع و پایان آن، به جلوگیری از بروز اختلافات احتمالی کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

کار فصلی نوعی اشتغال موقت است که در دوره‌های مشخصی از سال و بر اساس نیازهای فصلی یا تقاضای متغیر انجام می‌شود. این نوع کار معمولا در صنایعی مانند کشاورزی، گردشگری و خرده‌فروشی رایج است و پس از پایان فصل مربوطه خاتمه می‌یابد. ویژگی اصلی آن انعطاف‌پذیری زمانی و وابستگی به تغییرات آب‌وهوایی یا چرخه‌های اقتصادی است. کارگران فصلی برای مدیریت تقاضای کوتاه‌مدت توسط کارفرمایان استخدام می‌شوند اما ممکن است با چالش‌هایی مانند نبود ثبات شغلی مواجه شوند.