طبقه بندی مشاغل چیست؟
- صفحه اصلی >
- بلاگ >
- بهره وری کارکنان >
- طبقه بندی مشاغل چیست؟
فهرست مطالب
یکی از اصولی‌ترین و مهمترین اقدامات در سازمان طرح طبقه‌بندی مشاغل است. این طبقه‌بندی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ساختار سازمانی خود را بهینه کرده و بهره‌وری را افزایش دهند. در این مقاله در خصوص نحوه طبقه‌بندی مشاغل کارکنان، اهداف و انواع طرح‌های طبقه بندی مشاغل توضیحاتی ارائه داده‌ایم:
قانون طبقه بندی مشاغل
قانون طبقه بندی مشاغل در ایران به منظور ایجاد عدالت در پرداخت حقوق و جلوگیری از بهره‌کشی کارگران تدوین شده است. این قانون شامل دستورالعمل‌ها و مقرراتی برای تعریف، ارزیابی و ارزش‌گذاری مشاغل مختلف می‌باشد و هدف آن حمایت از کارگران و ایجاد مناسبات صحیح کاری است. قانون طبقه‌بندی مشاغل برای تمامی کارگاه‌های با ۵۰ نفر کارگر و بیشتر و همچنین شرکت‌های خدماتی و پیمانکاری که با دستگاه‌های اجرایی همکاری دارند، لازم‌الاجرا است این قانون جلوگیری از سوءاستفاده‌های کاری و ایجاد عدالت در پرداخت حقوق است.
بر اساس ماده ۴۸ و ۴۹ قانون کار، تمامی کارگران با هر نوع قراردادی شامل این طرح هستند. در این طرح، مشاغل با توجه به سطح سختی و پیچیدگی به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند و حقوق و مزایا بر اساس این گروه‌بندی تعیین می‌شود. همچنین، هر سال تجربه و افزایش مهارت‌های فردی منجر به ارتقای جایگاه شغلی و ضریب کاری می‌گردد.
یکی از مزایای این طرح، ایجاد یکسان‌سازی حقوق در شرایط کار برابر است که باعث می‌شود کارگران با شرایط مشابه، حقوق یکسانی دریافت کنند و احساس نارضایتی از تبعیض نداشته باشند. همچنین، مزایای دیگری نظیر پرداخت پایه سنوات به کارگران با سابقه دو سال و بیشتر نیز در این طرح در نظر گرفته شده است.
طرح طبقه بندی مشاغل توسط چه کسی و چگونه تدوین می‌شود؟
طرح طبقه بندی مشاغل معمولا توسط کارشناسان منابع انسانی یا مشاوران تخصصی در این حوزه تدوین می‌شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
تحلیل شغل: جمع‌آوری اطلاعات دقیق درباره وظایف، مسئولیت‌ها، شرایط کاری و مهارت‌های مورد نیاز برای هر شغل از طریق مصاحبه‌ها، پرسشنامه‌ها و مشاهده‌های مستقیم.
توصیف شغل: تهیه توصیف‌های دقیق و استاندارد شده برای هر شغل که شامل وظایف، مسئولیت‌ها، شرایط کاری، و مهارت‌های مورد نیاز است.
ارزیابی و مقایسه مشاغل: ارزیابی مشاغل بر اساس معیارهایی مانند سطح مسئولیت، پیچیدگی وظایف، شرایط کاری، و مهارت‌های مورد نیاز، و سپس مقایسه و رتبه‌بندی آن‌ها.
تدوین جدول‌ها و طبقه‌بندی‌ها: سازماندهی مشاغل در دسته‌ها و سطوح مختلف بر اساس ارزیابی‌های انجام شده و تهیه جدول‌های طبقه‌بندی که نشان‌دهنده سلسله‌مراتب و ساختار سازمانی است.
تدوین و اجرای سیاست‌ها: تدوین سیاست‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به استخدام، حقوق و دستمزد، ارتقاء شغلی، و آموزش و توسعه بر اساس طبقه‌بندی انجام شده.
انواع طرح‌های طبقه بندی مشاغل
طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل در ایران به منظور ایجاد ساختاری منظم و عادلانه برای تعیین حقوق و مزایای کارکنان اجرا می‌شوند. هر یک از این طرح‌ها دارای جزئیات و مقررات خاص خود هستند که با توجه به نوع کارگاه و شرایط کاری تعیین می‌شوند. این طرح‌ها بسته به نوع کارگاه و شرایط کاری مختلف به دسته‌های متعددی تقسیم می‌شوند:
طرح طبقه بندی مشاغل برای کارگاه‌های بزرگ
این نوع طرح برای کارگاه‌هایی با بیش از ۵۰ نفر کارگر تدوین شده است. در این کارگاه‌ها، تمامی مشاغل به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند و برای هر گروه، حقوق و مزایای مشخصی تعیین می‌شود. هدف اصلی این طرح، جلوگیری از تبعیض و سوءاستفاده از کارگران است.
طرح طبقه‌بندی مشاغل برای شرکت‌های خدماتی و پیمانکاری
این طرح برای شرکت‌های خدماتی و پیمانکاری که با دستگاه‌های اجرایی مختلف همکاری دارند، تدوین شده است. در این نوع طرح نیز مانند طرح کارگاه‌های بزرگ، مشاغل به گروه‌های مختلف تقسیم شده و حقوق و مزایا بر اساس این گروه‌بندی تعیین می‌شوند.
طرح طبقه بندی مشاغل در بخش دولتی
در بخش دولتی، طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل با توجه به نیازهای خاص هر سازمان و نهاد دولتی تدوین می‌شوند. این طرح‌ها شامل تمامی قراردادهای دائم، موقت و فصلی می‌باشند و هدف اصلی آن‌ها ایجاد شفافیت و عدالت در پرداخت حقوق و ارتقای شغلی کارکنان دولتی است.
طرح طبقه بندی مشاغل در بخش خصوصی
در بخش خصوصی، طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل بر اساس نیازهای ویژه هر شرکت و سازمان تدوین می‌شوند. این طرح‌ها معمولا با هدف بهبود بهره‌وری و انگیزه‌بخشی به کارکنان اجرا می‌شوند و شامل تعریف دقیق مشاغل، وظایف و حقوق و مزایای مرتبط با هر شغل می‌باشند.
طرح طبقه بندی مشاغل برای کارگران
طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل برای کارگران شامل دستورالعمل‌هایی برای ارزیابی و ارزش‌گذاری مشاغل کارگری است. این طرح‌ها با توجه به سوابق تجربی، میزان مهارت و سطح تحصیلات کارگران تدوین می‌شوند و هدف آن‌ها ایجاد عدالت در پرداخت حقوق و جلوگیری از بهره‌کشی است.
اهداف طرح طبقه بندی مشاغل
اهداف طرح طبقه بندی مشاغل در ایران به طور کلی در چندین زمینه مختلف دسته‌بندی می‌شوند که هر یک به بهبود شرایط کاری و افزایش بهره‌وری نیروی کار کمک می‌کنند. این اهداف شامل موارد زیر می‌باشند:
ایجاد عدالت در پرداخت حقوق و دستمزد
یکی از اصلی‌ترین اهداف این طرح، ایجاد عدالت در پرداخت حقوق و دستمزد است. با اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، حقوق کارگران بر اساس سطح پیچیدگی و سختی شغل تعیین می‌شود و از تبعیض و ناعدالتی در پرداخت‌ها جلوگیری می‌کند.
جلوگیری از بهره‌کشی کارگران
این طرح با تعریف دقیق وظایف و حدود شغلی هر کارگر، از بهره‌کشی کارگران جلوگیری می‌کند. بدین ترتیب، کارگران وظایف مشخصی دارند و از انجام کارهای خارج از حیطه وظایف خود جلوگیری می‌شود.
افزایش بهره‌وری و انگیزه کاری
با تعیین دقیق وظایف و مسئولیت‌های هر شغل و پرداخت حقوق منصفانه، انگیزه کاری و بهره‌وری کارگران افزایش می‌یابد. کارگران با آگاهی از ارتقاء شغلی و افزایش حقوق به تناسب تجربه و مهارت‌های خود، تلاش بیشتری برای بهبود عملکرد خود خواهند کرد.
شفافیت در سیستم پرداخت‌ها
اجرای این طرح باعث ایجاد شفافیت در سیستم پرداخت حقوق و مزایا می‌شود. با داشتن جداول مشخص برای پرداخت‌ها، کارگران و کارفرمایان به راحتی می‌توانند از میزان حقوق و مزایای هر شغل اطلاع پیدا کنند.
حمایت از حقوق کارگران
یکی دیگر از اهداف این طرح، حمایت از حقوق کارگران است. با اجرای این طرح، کارگران می‌توانند از حقوق و مزایای خود به صورت کامل و منصفانه بهره‌مند شوند و از هر گونه سوءاستفاده و تبعیض جلوگیری شود.
بهبود روابط کارگر و کارفرما
با وجود قوانین و مقررات مشخص برای هر شغل، روابط بین کارگران و کارفرمایان بهبود می‌یابد. کارفرمایان با رعایت حقوق کارگران و پرداخت عادلانه، می‌توانند از رضایت و تعهد بیشتر کارگران بهره‌مند شوند.
مشمولین طرح طبقه بندی شغل
کارگاه‌هایی با بیش از ۵۰ نفر کارگر و همچنین تمامی کارگاه‌ها و مجموعه‌های پیمانکاری که با دستگاه‌های دولتی قرارداد دارند، ملزم به اجرای طرح طبقه بندی مشاغل هستند. در این محیط‌های کاری، تمامی کارگران و کارکنان باید مطابق با این قانون، حقوق، مزایا و سایر شرایط کاری‌شان تعیین شود.
نوع قرارداد کاری نیروها تاثیری در شمولیت این قانون ندارد و شامل تمامی قراردادهای دائم، موقت و فصلی می‌شود. بنابراین، تمامی موسسات، مجموعه‌ها و سازمان‌های دولتی، خصوصی، تعاونی، بانک‌ها، شهرداری‌ها و هر نوع حوزه کاری نظیر صنعتی، فنی، آموزشی و… همگی موظف به اجرای این طرح هستند.
جدول طرح طبقه بندی مشاغل
| گروه شغلی | مزد سنوات (پایه) | مزد شغل |
| ۱ | ۷۰۰۰۰ | ۲۳۸۸۷۲۸ |
| ۲ | ۷۰۲۰۰ | ۲۳۹۳۵۱۴ |
| ۳ | ۷۰۴۰۰ | ۲۳۹۸۳۰۰ |
| ۴ | ۷۰۶۰۰ | ۲۴۰۳۸۱۷ |
| ۵ | ۷۰۸۰۰ | ۲۴۰۹۴۶۷ |
| ۶ | ۷۱۰۰۰ | ۲۴۱۵۸۴۸ |
| ۷ | ۷۱۲۰۰ | ۲۴۲۲۲۲۹ |
| ۸ | ۷۱۴۰۰ | ۲۴۳۰۲۰۵ |
| ۹ | ۷۱۶۰۰ | ۲۴۳۸۱۸۲ |
| ۱۰ | ۷۱۸۰۰ | ۲۴۴۷۷۵۴ |
| ۱۱ | ۷۲۰۰۰ | ۲۴۵۷۳۲۵ |
| ۱۲ | ۷۲۴۰۰ | ۲۴۶۶۸۹۷ |
| ۱۳ | ۷۲۸۰۰ | ۲۴۷۹۶۶۰ |
| ۱۴ | ۷۳۲۰۰ | ۲۴۹۲۴۲۱ |
| ۱۵ | ۷۳۶۰۰ | ۲۵۰۵۱۸۴ |
| ۱۶ | ۷۴۰۰۰ | ۲۵۲۱۱۳۶ |
| ۱۷ | ۷۴۴۰۰ | ۲۵۳۷۰۸۹ |
| ۱۸ | ۷۴۸۰۰ | ۲۵۵۶۲۳۳ |
| ۱۹ | ۷۵۲۰۰ | ۲۵۷۵۳۷۶ |
| ۲۰ | ۷۵۶۰۰ | ۲۵۹۹۳۰۵ |
فایل طبقه بندی مشاغل
آئین‌نامه و دستورالعمل طرح طبقه‌بندی مشاغل
جمع بندی
طبقه بندی مشاغل فرآیندی است که طی آن مشاغل مختلف بر اساس معیارهایی مانند مسئولیت‌ها، مهارت‌های مورد نیاز، سطح تحصیلات، تجربه و شرایط کاری به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند. این طبقه بندی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ساختار سازمانی خود را بهینه کرده و بهره‌وری را افزایش دهند. همچنین، این فرآیند به کارکنان امکان می‌دهد تا مسیرهای شغلی مشخص‌تری داشته باشند و عدالت در پرداخت‌ها و ارتقاء‌ها رعایت شود. طبقه‌بندی مشاغل ابزار مهمی برای مدیریت منابع انسانی و توسعه شغلی در سازمان‌ها محسوب می‌شود.
