دورکاری چیست؟ چه مزیت‌ها و معایبی دارد؟

با توسعه فناوری‌های ارتباطی و افزایش استفاده از اینترنت، دورکاری در سال‌های اخیر به سرعت در حال گسترش است. پیش بینی می‌شود که در سال‌های آینده دورکاری به یک روش کاری معمول در سازمان‌ها و شرکت‌ها تبدیل شود. دورکاری یا ریموت در این سال‌های اخیر نیز بسیار معمول بوده و در مجموعه‌های زیادی به اجرا درآمده است. در این مقاله به مزایا و معایب دورکاری و انواع آن پرداخته‌ایم

دورکاری چیست؟

دورکاری (Teleworking) به شکلی از به‌کارگیری فناوری‌های‌ اطلاعات مانند ارتباطات راه دور گفته می‌شود که در آن کارمندان به جای حضور در محل کار، در خانه یا مکان دیگری خارج از دفتر کار خود، فعالیت‌های شغلی خود را انجام می‌دهند. در دورکاری، کارمندان از طریق فناوری‌های ارتباطی مانند اینترنت، تلفن، فکس و غیره با کارفرما و سایر همکاران خود در ارتباط هستند و وظایف خود را به صورت مجازی انجام می‌دهند.

انواع دورکاری

انواع دورکاری را می توان بر اساس عوامل مختلفی طبقه بندی کرد، از جمله:

دورکاری بر اساس زمان

دورکاری تمام وقت: در این نوع دورکاری، کارمند تمام یا تقریباً تمام وظایف محوله را خارج از دفترکار انجام می دهد. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که به استقلال و انعطاف پذیری زیادی نیاز دارند.

دورکاری پاره وقت: در این نوع دورکاری، کارمند وظایف خارج از دفتر کار را طبق برنامه منظم انجام می دهد، اما نه پنج روز هفته. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که می خواهند درآمد اضافی داشته باشند یا تعادل بین کار و زندگی بهتری داشته باشند.

دورکاری موردی: در این نوع دورکاری، کارمند به طور منظم دورکاری انجام نمی دهد. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که به صورت گاه به گاه به کار از راه دور نیاز دارند، مانند نویسندگان آزاد یا مشاوران.

دورکاری بر اساس مکان

مرکز از راه دور: در این نوع دورکاری، کارمند در یک مرکز از راه دور کار می کند که توسط کارفرما ایجاد شده است. این مرکز ممکن است در یک مکان فیزیکی یا مجازی باشد. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که به فضای کاری مشترک و دسترسی به تجهیزات و منابع نیاز دارند.

خانه: در این نوع دورکاری، کارمند در خانه خود کار می کند. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که به استقلال و انعطاف پذیری زیادی نیاز دارند.

مکان های دیگر: در این نوع دورکاری، کارمند در مکان دیگری خارج از دفتر کار یا خانه خود کار می کند، مانند یک کافه یا کتابخانه. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که به دنبال تغییر در محیط کار خود هستند.

دورکاری بر اساس نوع کار

کارهای مبتنی بر پروژه: این نوع کارها شامل پروژه های کوتاه مدت است که می توان آنها را از راه دور انجام داد. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که مهارت های خاصی دارند و می توانند به طور مستقل کار کنند.

کارهای مبتنی بر مهارت: این نوع کارها شامل مشاغلی است که به مهارت های خاصی نیاز دارند که می توان آنها را از راه دور انجام داد، مانند نویسندگی، برنامه نویسی و طراحی گرافیک. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که به دنبال شغلی هستند که از مهارت های آنها استفاده کند.

کارهای مبتنی بر موقعیت: این نوع کارها شامل مشاغلی است که می توان آنها را از هر مکانی انجام داد، مانند مدیریت، مشاوره و فروش. این نوع دورکاری برای افرادی مناسب است که به دنبال شغلی هستند که انعطاف پذیری زیادی دارد.

دورکاری‌های دیگر

علاوه بر این، انواع دیگری از دورکاری نیز وجود دارد که بر اساس عوامل دیگری مانند نوع کارفرما، نوع قرارداد کار و میزان استقلال کارمند طبقه بندی می شوند. در اینجا چند نمونه از انواع دورکاری آورده شده است:

فریلنسر: فریلنسرها به صورت مستقل برای کارفرمایان مختلف کار می کنند و می توانند از هر مکانی کار کنند.

کارمند دورکار: کارمندان دورکار برای یک کارفرما کار می کنند، اما از راه دور کار می کنند.

کارمند خود اشتغالی: کارمندان خود اشتغالی برای خود کار می کنند و می توانند از هر مکانی کار کنند.

مزایای دورکاری

دورکاری مزایای زیادی برای کارمندان و کارفرمایان دارد. از جمله مزایای دورکاری برای کارمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش هزینه‌های رفت و آمد و زندگی: کارمندان دورکار نیازی به رفت و آمد به محل کار ندارند. این امر می‌تواند باعث صرفه جویی در هزینه‌های حمل و نقل، غذا و لباس شود.
  
• افزایش انعطاف پذیری در زمان و مکان کار: کارمندان دورکار می‌توانند ساعات و مکان کار خود را با توجه به نیازهای خود تنظیم کنند. این امر می‌تواند به آنها کمک کند تا تعادل بهتری بین کار و زندگی خود برقرار کنند.
  
• بهبود تعادل بین کار و زندگی: دورکاری می‌تواند به کارمندان کمک کند تا زمان بیشتری را با خانواده و دوستان خود بگذرانند. این امر می‌تواند به کاهش استرس و بهبود سلامت روان آنها کمک کند.
  
• افزایش رضایت شغلی: کارمندان دورکار معمولا از رضایت شغلی بیشتری برخوردار هستند. این امر به دلیل انعطاف پذیری بیشتر و امکان کار در محیطی راحت تر است.
  
• افزایش بهره‌وری: برخی مطالعات نشان داده‌اند که کارمندان دورکار می‌توانند باعث افزایش بهره‌وری کارکنان شود این امر به دلیل کاهش حواس پرتی در محیط خانه است.
  
• افزایش فرصت‌های شغلی: دورکاری می‌تواند فرصت های شغلی جدیدی را برای کارمندان ایجاد کند. این امر به دلیل عدم محدودیت جغرافیایی برای کار از راه دور است.
  
• افزایش استقلال: دورکاری می‌تواند به کارمندان کمک کند تا استقلال بیشتری در کار خود داشته باشند. این امر می‌تواند به آنها کمک کند تا مهارت‌های خود را توسعه دهند و رشد کنند.

معایب دورکاری

• جدا شدن از همکاران: کارمندان دورکار ممکن است احساس کنند که از همکاران خود جدا شده اند. این امر می‌تواند به کاهش روحیه و انگیزه آنها منجر شود.
  
• تمرکز در کار: کار در محیط خانه ممکن است برای برخی از کارمندان دشوار باشد. این امر به دلیل وجود عوامل حواس پرتی در خانه است.
  
• مدیریت زمان: کارمندان دورکار باید مهارت های مدیریت زمان خود را تقویت کنند تا بتوانند به طور موثر کار خود را انجام دهند.

قانون دورکاری در ایران

تا قبل از سال ۱۳۹۸ ماده ۱۱ آئین‌نامه سابق مبنای قانون دورکاری بود. اما با با گسترش بیماری کرونا و تأثیر آن بر همه ابعاد جامعه و جهان، ضروری بود که بار دیگر مصوبه سال ۱۳۸۹ به‌جریان بیفتد. اجتناب‌ناپذیربودن مشکلات ارتباط اجتماعی و تصمیم‌های ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا باعث شد تا این مصوبه کمی تغییر کند تا پاسخگوی نیاز روز باشد. 

پنجمین مصوبه این ستاد در اواخر سال ۱۳۹۸ آیین‌نامه دورکاری را احیا کرد. حداقل زمان دورکاری که در ماده ۱۱ آیین‌نامه قبلی آمده بود، به‌کلی حذف شد و در مصوبه‌ای که در آخرین روزهای سال ۹۸ تصویب شد، ساعت کاری کارمندان کاهش یافت و تنها یک‌سوم کارمندان در هر روز در ادارات حضور داشتند. در مجموع پنج تغییر در آیین‌نامه دورکاری اعمال شد تا آیین‌نامه با شرایط فعلی سازگار شود.

قانون دورکاری چیست؟

در ۳۰ خرداد ماه سال ۱۳۸۹ پیشنهاد معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور مورد قبول واقع شد و آیین نامه دورکاری به تصویب رسید. هدف از تصویب قانون دورکاری افزایش انعطاف پذیری کاری کارمندان، کاهش حجم ترددها و افزایش بهره‌وری سازمانی بود‌. در این آیین نامه شرایط و ضوابط این نوع شرایط شغلی معین شده است که تعدادشان بسیار است. 

با این وجود همیشه نمی‌توان پاسخ سوالات بسیاری که در این حوزه مطرح می‌شود را در آیین نامه یافت. در قانون کار ایران روابط به دو صورت کارفرما/کارگر و کارفرما/کارمند وجود دارد. ضوابط دورکاری تنها مربوط به روابط کارفرما و کارمند می‌شود. البته دورکاری برای کارگران نیز امکان پذیر است و به موجب قانون کار کارگران دور کار نیز از حداقل حقوق همچون دستمزد و امنیت شغلی و… برخوردارند.

اما سایر مواردی باید با توافق کارگر و کارفرما در قرارداد ذکر شود. به موجب قانون دورکاری کارمندان، باید صلاحیت کارمندان متقاضی برای انجام وظایف به صورت دورکاری تایید شود. اگر چند نفر از کارمندان در سطح یکسانی از صلاحیت بودند، اولویت دریافت این شرایط کاری به معلولان، زنان باردار و مادرانی که کودکشان زیر شش سال است، تعلق دارد. 

البته در صورتی که کارفرما روزهایی را برای مراجعه حضوری کارمند تعیین کند، او وظیفه دارد در روزهای مقرر در سازمان حاضر شود. فراموش نکنید که طبق قانون دوره‌های دورکاری حداقل شش ماه است و افزایش مدت زمان آن به تصمیم کارفرما بستگی دارد.

نحوه محاسبه حقوق دورکاری

محاسبه حقوق دورکاری در ایران بر اساس توافقات بین کارمند و کارفرما انجام می‌شود و مطابق قانون کار، شامل موارد زیر است:

حقوق پایه: حقوق پایه همان مبلغی است که کارمند برای کار حضوری دریافت می‌کند. این حقوق بر اساس ساعت کار یا میزان کار انجام شده محاسبه می‌شود.

مزایا و پاداش‌ها: مزایا و پاداش‌هایی مانند حق مسکن، حق اولاد و سایر مزایا باید به کارمند پرداخت شود. این مزایا می‌توانند شامل مزایای رفاهی و انگیزشی نیز باشند.

تجهیزات و هزینه‌ها: هزینه‌های مربوط به تجهیزات و ابزارهای مورد نیاز برای دورکاری مانند اینترنت و کامپیوتر باید توسط کارفرما تامین شود.

زمان‌بندی پرداخت: حقوق باید به موقع و به صورت منظم پرداخت شود، چه به صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه.

قرارداد کاری: همه این موارد باید در قرارداد کاری بین کارمند و کارفرما به صورت کتبی ثبت شود تا از مشکلات حقوقی جلوگیری گردد.

متداول‌ترین مشاغل فریلنسری

مشاغل فریلنسری به مشاغلی گفته می‌شود که در آن افراد به صورت مستقل و بدون وابستگی به یک کارفرما کار می‌کنند. فریلنسرها معمولا در زمینه‌های خاصی مهارت دارند و خدمات خود را به کارفرمایان مختلف ارائه می‌دهند. در سال‌های اخیر، با توسعه فناوری‌های ارتباطی و افزایش استفاده از اینترنت، مشاغل فریلنسری به سرعت در حال گسترش است. این امر به دلیل مزایای زیادی است که مشاغل فریلنسری برای افراد دارند، مانند:

استقلال و انعطاف‌پذیری:
فریلنسرها می‌توانند ساعات و مکان کار خود را با توجه به نیازهای خود تنظیم کنند. این امر می‌تواند به آنها کمک کند تا تعادل بهتری بین کار و زندگی خود برقرار کنند.

امکان کسب درآمد بیشتر:
فریلنسرها می‌توانند با ارائه خدمات به چندین کارفرما، درآمد بیشتری کسب کنند.

امکان کار از هر مکانی:
فریلنسرها می‌توانند از هر مکانی با دسترسی به اینترنت، کار خود را انجام دهند.

برخی از متداول ترین مشاغل فریلنسری عبارتند از:

• طراحی گرافیک: طراحان گرافیک به صورت مستقل برای طراحی گرافیک برای وب سایت ها، نرم افزارها، تبلیغات و سایر موارد کار می‌کنند.
  
• تولید محتوا: تولیدکنندگان محتوا به صورت مستقل برای تولید محتوای متنی، تصویری یا صوتی برای وب سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی و سایر موارد کار می‌کنند.
  
• نویسندگی: نویسندگان آزاد به صورت مستقل برای نوشتن مقالات، کتاب‌ها، محتوای وب و سایر موارد کار می‌کنند.
• ترجمه: مترجمان آزاد به صورت مستقل برای ترجمه متون از یک زبان به زبان دیگر کار می‌کنند.
  
• مشاوره: مشاوران آزاد به صورت مستقل برای ارائه خدمات مشاوره در زمینه‌های مختلف مانند کسب و کار، بازاریابی، روانشناسی و غیره کار می‌کنند.
  
• برنامه‌نویسی: برنامه‌نویسان آزاد به صورت مستقل برای توسعه نرم افزار، وب‌سایت و سایر برنامه‌های کاربردی کار می‌کنند.
  
• تدریس آنلاین: مدرسان آنلاین به صورت مستقل برای تدریس دروس مختلف به صورت آنلاین کار می‌کنند.

اقدامات لازم هنگام دورکاری

برای سازمان‌دهی روزانه هنگام دورکاری، نیاز هست تا برنامه‌ریزی منظمی داشت. انجام برخی کارها کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی برای دورکاری بهتر صورت بگیرد. 

ایجاد برنامه روزانه منظم

هر روز را با برنامه‌ریزی مشخص برای وظایف و فعالیت‌های کاری آغاز کنید و ساعات کاری معینی تعیین کنید. می‌توانید با استفاده از ماتریس آیزنهاور یا تکنیک‌های دیگر، وظایف را بر اساس اهمیت و فوریت اولویت‌بندی کنید.

ایجاد فضای کاری مشخص

فضایی مخصوص برای کار ایجاد کنید که جدا از محل استراحت و فعالیت‌های دیگر باشد و محیط کاری خود را مرتب و سازمان‌دهی شده نگه دارید تا تمرکز بیشتری داشته باشید.

استفاده از ابزارهای مدیریت زمان و وظایف

از ابزارهایی مانند Trell ، Asana یا ClickUp برای مدیریت و پیگیری وظایف استفاده کنید و از تکنیک‌هایی مانند تکنیک پومودورو (Pomodoro) برای تقسیم زمان به بلوک‌های کاری و استراحت بهره ببرید.

مراقبت از سلامت جسمی و روانی

 در برنامه روزانه خود زمانی برای ورزش و استراحت‌های کوتاه قرار دهید و از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا یا نفس‌عمیق کشیدن استفاده کنید.

حفظ ارتباطات اجتماعی

به طور منظم با همکاران خود از طریق ابزارهای ارتباطی مانند Slack، Microsoft Teams یا Zoom در ارتباط باشید و زمانی را برای ارتباط با خانواده و دوستان در نظر بگیرید.

تعیین اهداف روزانه و بازبینی

هر روز صبح اهداف خود را تعیین کنید و برنامه‌ای برای رسیدن به آنها تنظیم کنید و در پایان روز، عملکرد خود را ارزیابی کرده و برنامه بهتری برای روز بعد تنظیم کنید.

استفاده از تکنولوژی 

از ابزارهایی مانند Google Calendar برای زمان‌بندی جلسات و وظایف استفاده کنید و ابزارهای مختلف را برای بهبود هماهنگی و کارایی با هم ادغام کنید.

پایبندی به روتین‌ها

ایجاد و پایبندی به روتین‌های مشخص صبحگاهی و شبانه کمک می‌کند تا روز خود را با انرژی شروع کرده و با آرامش به پایان برسانید و زمان‌بندی‌های کوتاه برای استراحت و تفریح در طول روز به شما کمک می‌کند تا استرس کمتری داشته باشید و تمرکز بیشتری روی کارهایتان داشته باشید.

معرفی نرم افزارهای مدیریت دورکاری

در دوران فعلی که دورکاری به یکی از روش‌های اصلی انجام کار تبدیل شده است، استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت دورکاری می‌تواند به بهبود بهره‌وری و هماهنگی تیم‌ها کمک کند. در زیر چند نرم‌افزار محبوب برای مدیریت دورکاری معرفی شده است:

Trello

– ویژگی‌ها: Trello یک ابزار مدیریت پروژه است که از سیستم برد و کارت برای سازماندهی وظایف استفاده می‌کند. کاربران می‌توانند بردهای مختلفی برای پروژه‌ها ایجاد کنند و وظایف را بین اعضای تیم تقسیم کنند.

– مزایا: رابط کاربری ساده و کاربر پسند، قابلیت همکاری هم‌زمان، ادغام با ابزارهای دیگر مانند Slack و Google Drive.

Asana

– ویژگی‌ها: Asana یک ابزار قدرتمند برای مدیریت پروژه و وظایف است. این نرم‌افزار امکان پیگیری پیشرفت پروژه‌ها، تعیین مهلت‌ها، و تقسیم وظایف را فراهم می‌کند.

-مزایا: قابلیت ایجاد پروژه‌های پیچیده، گزارش‌دهی پیشرفته، ادغام با ابزارهای مختلف مانند Slack و Microsoft Teams.

Slack

– ویژگی‌ها: Slack یک ابزار ارتباطی است که به تیم‌ها اجازه می‌دهد تا از طریق کانال‌های مختلف با یکدیگر در ارتباط باشند. امکان ارسال پیام، فایل، و ادغام با ابزارهای دیگر را فراهم می‌کند.

– مزایا: رابط کاربری دوستانه، امکانات گسترده برای ادغام با سایر نرم‌افزارها، قابلیت جستجوی قدرتمند.

Microsoft Teams

– ویژگی‌ها: Microsoft Teams یک پلتفرم همکاری است که امکانات چت، تماس ویدئویی، و اشتراک‌گذاری فایل را فراهم می‌کند. همچنین به راحتی با سایر ابزارهای Microsoft Office یکپارچه می‌شود.

– مزایا: ادغام کامل با محصولات مایکروسافت، امکانات گسترده برای برگزاری جلسات آنلاین، امنیت بالا.

Zoom

– ویژگی‌ها: Zoom یک ابزار کنفرانس ویدیویی است که برای برگزاری جلسات آنلاین، وبینارها و کلاس‌های آموزشی استفاده می‌شود. امکاناتی مانند ضبط جلسات، چت گروهی و اشتراک‌گذاری صفحه نمایش را فراهم می‌کند.

– مزایا: کیفیت بالای ویدیو و صدا، قابلیت شرکت در جلسات با لینک، امکانات گسترده برای برگزاری وبینارها.

Basecamp

– ویژگی‌ها: Basecamp یک ابزار مدیریت پروژه است که امکاناتی مانند مدیریت وظایف، تقویم، ذخیره فایل‌ها و ارتباط تیمی را در یک مکان فراهم می‌کند.

– مزایا: رابط کاربری ساده، امکانات گسترده برای مدیریت پروژه، قابلیت همکاری تیمی.

ClickUp

– ویژگی‌ها: ClickUp یک ابزار مدیریت کار و پروژه است که قابلیت‌های زیادی مانند ایجاد وظایف، تقویم، مدیریت زمان و ادغام با ابزارهای مختلف را ارائه می‌دهد.

– مزایا: قابلیت شخصی‌سازی بالا، امکانات گسترده برای گزارش‌دهی، ادغام با ابزارهای مختلف.

جمع‌بندی

گفته می‌شود ریشه‌های اولیه دورکاری به دوران پیش از انقلاب صنعتی باز می‌گردد. رشد و توسعه فن‌آوری و شکل‌گیری اینترنت، تولید کامپیوترهای شخصی و تسهیل دسترسی افراد به ابزارها و تجهیزات کامپیوتری و ساخت و توسعه نرم‌افزارهای گوناگون ارتباطی و مدیریت پروژه، منجر به گسترش مشاغل دورکاری و رقابت افراد بیشتر برای این جایگاه‌های شغلی شد. انواع دورکاری بر اساس زمان، مکان و نوع کار طبقه بندی می‌شود.